Ahbazalar ya da Abazalar aşireti, Kafkasya kökenli bir halk ve topluluktur. Ahbazalar, özellikle Çerkesler ile benzer kökenlere sahip olup, tarihsel olarak Kafkasya'nın güneydoğusundaki dağlık bölgelerde yaşamışlardır. Abaza ya da Abhaz adları, genellikle bu halkın hem etnik kimliğini hem de tarihsel geçmişini yansıtan terimlerdir.

Aşağıda, Ahbazalar (Abazalar) aşiretinin kökeni, tarihsel gelişimi, sosyal yapısı ve kültürel özellikleri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.

1. Ahbazalar ya da Abazalar Aşireti'nin Kökeni ve Tarihi

Abaza (Ahbaza) halkı, Kafkasya'nın güneydoğusundaki Karaçay-Balkar, Çerkesya, Abhazya ve Soçi bölgelerinde yaşamaktadır. Abazaların kökeni, bu bölgedeki yerli halkların tarihine dayanmaktadır.

  • Etnik Köken: Abazalar, köken olarak Çerkesler (Adigeler), Abhazlar ve Osetler gibi Kafkas halklarıyla yakın ilişkiler içindedir. Abaza dilinin, Abhazca ile çok benzer bir yapıya sahip olduğu, dolayısıyla bu iki halk arasında tarihsel bağlar bulunduğu kabul edilir. Ancak Abazalar, Çerkeslerin bir kolu olmasalar da, Çerkes kökenli bir halk olarak sayılmaktadır.

  • Tarihi Yayılma: Abazalar, tarihsel olarak Kafkasya'nın batı kesiminde yerleşmişlerdir. 19. yüzyılın ortalarına kadar, Rus İmparatorluğu'nun Kafkasya'da yürüttüğü askeri operasyonlar ve Rusya'nın Kafkasya'yı fethetme çabaları, bu halkı büyük ölçüde yerinden etmiştir. Birçok Abaza, Osmanlı İmparatorluğu'na ve daha sonra Türkiye'ye göç etmiştir.

  • Sürgün ve Göç: 1860'larda Çerkes Sürgünü sırasında, pek çok Abaza da dahil olmak üzere, Çerkesler Ruslara karşı direniş gösterdikten sonra Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu'na sürgün edilmiştir. Türkiye'ye göç ettikten sonra, özellikle Samsun, Artvin, Rize ve Trabzon gibi Karadeniz illerine yerleşmişlerdir.

2. Ahbazalar ya da Abazalar Aşireti'nin Sosyal Yapı ve Aşiret Düzeni

Abaza halkı, geleneksel olarak aşiret ve kabile yapısına dayalı bir toplumsal düzene sahiptir. Aşağıda, Abazaların sosyal yapısına dair önemli noktalar bulunmaktadır:

  • Aşiret Yapısı: Abazalar, aşiret yapısına dayalı bir sosyal düzene sahip olup, her aşiretin kendi içinde belirli bir liderlik düzeni vardır. Aşiretler genellikle soya dayalı bir yapıya sahip olup, aşiret üyeleri arasında kan bağları oldukça güçlüdür. Bu, özellikle geleneksel değerler, kültürel normlar ve sosyal sorumluluklar açısından önemli bir unsurdur.

  • Kabileler ve Şeyhlik: Abaza aşiretleri, kabileler ve bazen de şeyhlik ya da ağa sistemleri ile yönetilir. Şeyh, aşiretin en yüksek otoritesine sahip liderdir ve topluluğun huzurunu sağlamak için büyük bir rol oynar. Aile büyükleri, yerel konularda genellikle söz sahibidir.

    Beni İcil Aşireti'nin Kökeni ve Soy Ağacı Beni İcil Aşireti'nin Kökeni ve Soy Ağacı

  • Sosyal Hiyerarşi: Aşiretteki sosyal hiyerarşi, genellikle yaşlılar ve liderlerin söz sahibi olduğu bir yapıyı benimsemiştir. Bunun dışında, erkekler, kadınlar ve çocuklar arasında da toplumsal roller farklılıklar gösterir.

  • Misafirperverlik: Misafirperverlik Abazalar için çok önemli bir kültürel özelliktir. Geleneksel olarak, bir misafir saygı ile karşılanır ve ona her türlü konfor sağlanır. Bu, hem yerel halk hem de göçmenler için önemli bir toplumsal bağ oluşturur.

3. Dil ve Kültürel Kimlik

Abazaların dili, Abaza dili, Kuzeydoğu Kafkas dil ailesine aittir ve Abhazca ile oldukça benzerlik gösterir. Ancak, Abaza dili, kendine özgü gramer yapısı ve kelimeler içerir. Abaza dili, özellikle Türkiye’de yaşayan Abazalar arasında hala yaygın bir şekilde konuşulmaktadır.

  • Kültür: Abazaların kültürü, geleneksel Kafkas kültürü ile büyük benzerlikler taşır. Müzik, dans, şiir ve el sanatları, Abaza kültürünün önemli unsurlarıdır. Abaza halkı, kahramanlık hikayeleri, destanlar ve savaşçı geçmişleri ile gurur duyarlar.

  • Din: Abazalar çoğunlukla Sünni Müslümandır. Osmanlı döneminde, İslamiyet’in kabulü sonrasında, dini inançlar Abaza toplumu içinde büyük bir etkiye sahip olmuştur. Bunun dışında, Alevilik veya Şii inançlarına sahip olan azınlık gruplar da mevcuttur, ancak bunlar daha sınırlıdır.

4. Ahbazalar ya da Abazalar Aşireti'nin Geleneksel Yaşamı ve Ekonomik Yapısı

Abaza halkının geleneksel yaşam biçimi, Bedevi ve tarım temellidir. Ancak, tarihsel olarak çok sayıda göçmen oldukları için, özellikle Osmanlı döneminde yerleştikleri tarım bölgelerinde bir yerleşik düzene geçmişlerdir.

  • Tarım ve Hayvancılık: Abazalar, özellikle Karadeniz Bölgesi'ne yerleştikten sonra, çay, fındık ve mısır gibi tarım ürünleri yetiştirmeye başlamışlardır. Ayrıca, hayvancılık, arıcılık ve orman ürünleri de ekonomilerinin bir parçasıdır.

  • Göçebe Hayat: Kafkasya’daki dağlık bölgelerde ise, geleneksel olarak çobanlık, dağ köylerinde yaşam ve avcılık gibi geçim kaynakları ön planda olmuştur.

5. Günümüzde Ahbaza Aşireti ve Toplum Yapısı

Bugün, Abazalar Türkiye'de, Suriye’de ve Rusya'da, özellikle Kafkasya kökenli göçmen topluluklar arasında yaygın olarak bulunmaktadır. Türkiye'deki Abaza nüfusu, Karadeniz bölgesinde Artvin, Rize, Samsun ve Trabzon illerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca, Türkiye'de yaşayan Abazalar zamanla Türkleşmiş ve Türk toplumunun bir parçası olsalar da, kültürel kimliklerini, dil ve geleneklerini sürdürmeye devam etmektedirler.

Sonuç

Ahbazalar (Abazalar), köken olarak Kafkasya’nın güneydoğusundaki dağlık bölgelerinden gelen ve tarih boyunca zor şartlar altında varlıklarını sürdüren bir halktır. Aşiret yapıları, geleneksel Kafkas yaşamı ve güçlü ailevi bağlar bu halkı tanımlar. Modern dünyada da göçmen topluluklar olarak varlıklarını sürdürmekte, kültürel kimliklerini ve dillerini yaşatmaktadırlar.