Deniz Gezmiş, Türkiye'nin 1960'lar ve 1970'lerindeki sol hareketinin simgelerinden biri olarak tanınır. Deniz Gezmiş ve arkadaşları, özellikle dönemin gençliği ve işçi sınıfı için önemli bir mücadeleci figürdür. Onun savunduğu temel fikirler ve ideolojiler, geniş bir sosyal, ekonomik ve politik yelpazeye yayılmaktadır. İşte Deniz Gezmiş’in savunduğu bazı ana fikirler:
1. Sosyalizm ve Marksizm
- Sosyalist devrim: Deniz Gezmiş ve arkadaşları, Türkiye'deki ekonomik eşitsizliğe ve feodal yapıya karşı bir sosyalist devrim çağrısında bulunmuşlardır. Onlar, Marksist ideoloji doğrultusunda, kapitalist düzene karşı savaşarak işçi sınıfının egemenliğini savunmuşlardır. Gezmiş, sosyalist bir toplum için mücadelenin gerektiğini savunmuş, bunun da ancak bir devrimle mümkün olabileceğini düşünmüştür.
- Emekçi sınıfların hakları: Gezmiş'in ideolojisinde, işçi sınıfının ve köylülerin haklarını savunmak, onların yaşam şartlarını iyileştirmek ana hedeflerden biriydi.
2. Antiemperyalizm
- Amerikan karşıtlığı: Deniz Gezmiş, 1960'ların sonlarında Türkiye'de Amerikan emperyalizminin etkisini ve müdahalesini şiddetle eleştirmiştir. Özellikle, Vietnam Savaşı ve Türkiye'deki ABD üslerinin varlığına karşı çıkmıştır. Gezmiş, Amerikan emperyalizminin dünyayı sömürgeleştiren bir güç olduğunu savunmuş ve buna karşı durulması gerektiğini vurgulamıştır.
- Dış müdahaleye karşı duruş: Gezmiş, Türkiye’nin iç işlerine yabancı güçlerin karışmasına karşı çıkmış ve ülkesinin bağımsızlığını savunmuştur.
3. Devrimci Gençlik Hareketi
- Gençliğin önemi: Deniz Gezmiş, Türkiye'deki gençliği devrimci bir gücün parçası olarak görmüş ve gençliğin toplumsal değişim için önemli bir rol oynadığını savunmuştur. O, özellikle üniversite öğrencilerinin ve işçi sınıfının örgütlenmesini savunmuş ve onları devrimci bir mücadeleye çağırmıştır.
- Eğitimde değişim: Gezmiş, eğitim sisteminin toplumsal eşitsizliği pekiştiren ve bireyleri köleleştiren bir yapı olduğuna inanıyordu. Bu yüzden eğitimde köklü bir değişiklik yapılması gerektiğini savunmuştur.
4. Halkın Kurtuluşu ve Silahlı Direniş
- Silahlı mücadele: Deniz Gezmiş, özellikle Türkiye'de devletin ve egemen sınıfların zulmüne karşı silahlı direnişi savunmuştu. "Halkın Kurtuluşu" için gerekirse silahlanmanın ve bu mücadelenin şiddet içermesinin gerekli olduğunu kabul etmiştir. Gezmiş, sadece ideolojik mücadeleyle değil, aynı zamanda halkın silahlı direnişiyle de özgürlüğe ulaşılacağını düşünmüştür.
- Halkın gücü: Gezmiş, halkın direnişi ve örgütlenmesinin devrimci bir güce dönüşeceğini savunmuş, devletin ve kapitalist sistemin karşısında halkın bir araya gelmesi gerektiğini vurgulamıştır.
5. İslam’a Yönelik Eleştiriler
- Din ve toplum ilişkisi: Gezmiş, dinin toplumsal yapılar üzerindeki etkisini eleştirmiştir. Türkiye’deki dini düzenin, halkı sömüren feodal yapılarla işbirliği içinde olduğunu düşünmüştür. Ancak bu eleştirilerini, halkın dini inançlarına saygı göstererek yapmıştır. O, dinin insanların sömürülmesinin aracı olarak kullanılmaması gerektiğini savunmuştur.
6. Milliyetçilik ve Kürt Sorunu
- Kürt halkının özgürlük mücadelesi: Deniz Gezmiş’in milliyetçilik anlayışı, halkların özgürlüğünü savunan bir perspektife dayanıyordu. Türk-Kürt ayrımını reddediyor ve her iki halkın da emperyalizme karşı birleşerek özgürlük mücadelesi vermesi gerektiğini savunuyordu.
- Halkların kardeşliği: Gezmiş, milliyetçilik yerine, farklı etnik ve kültürel grupların eşit haklara sahip olduğu bir toplum yapısını savunmuş, Türk ve Kürt halklarının birlikte hareket etmesi gerektiğine inanmıştır.
7. Adalet ve Özgürlük
- İnsan hakları ve özgürlükler: Deniz Gezmiş, haksızlığa karşı durmuş ve adaletin sağlanması için mücadele etmiştir. Toplumun en alt kesimlerinin bile eşit haklara sahip olduğu, özgür bir Türkiye için savaşıyordu.
- Faşizme karşı duruş: Türkiye'deki faşist eğilimlere, devletin otoriterleşmesine ve baskılara karşı direnmiş, özgürlükleri ve demokrasiyi savunmuştur.
8. Özgürlük ve Milliyetçilik İlişkisi
- Sosyalizm ve milliyetçilik arasındaki denge: Gezmiş, milliyetçiliği sosyalizmle birleştirmeyi savunmuştur. O, gerçek milliyetçiliğin, halkın ekonomik ve sosyal özgürlüğünü savunmak olduğunu düşünmüştür. Özellikle, emperyalizme karşı durarak bağımsız bir Türkiye hayalini kurmuştur.
9. Halkçı ve Demokratik Devrim
- Devrimin halkçı niteliği: Gezmiş'in devrim anlayışı, sadece belirli bir elit sınıfın değil, tüm halkın katılımıyla gerçekleşmesi gereken bir süreçti. O, köylülerin, işçilerin, öğrencilerin ve diğer alt sınıfların devrime katılması gerektiğine inanıyordu. Devrimin, tüm toplumu kapsaması gerektiğini vurgulamıştır.
Sonuç olarak:
Deniz Gezmiş, sadece bir dönemin değil, Türkiye’nin modern tarihinde önemli bir sembol haline gelmiş, toplumsal eşitsizliklere ve adaletsizliklere karşı sert bir eleştiri yapmıştır. Sosyalizm, antiemperyalizm, halkın özgürlüğü ve silahlı direniş gibi fikirlerle şekillenen mücadele anlayışı, dönemin gençliği üzerinde büyük etkiler bırakmıştır. Gezmiş’in savunduğu idealler, bugüne kadar Türkiye'deki birçok siyasi hareketi etkilemiş ve hala tartışılan konular arasında yer almaktadır.
