Pek çok kadın çocuk sahibi olmayı isterken kendisine ait bir parçanın sağlıkla dünyaya gelmesini diler. Ancak mutlu başlayan gebelik hikayeleri bazen istenildiği gibi sonuçlanmayabilir. Buna örnek olan en önemli sorunlardan biri de dış gebeliktir. Dış gebelik (ektobik gebelik) döllenmiş bir yumurtanın kendisini rahmin dışına, genellikle fallop tüplerinden birine yerleştirmesidir. Bu durum embriyonun bebeğe dönüşemeyeceği anlamına gelir. Zira fallop tüpü büyüyen embriyoyu destekleyecek kadar büyük değildir. Normal gebeliğe benzer belirtilerle gelen dış gebelik, pek çok anne adayını “Bir daha çocuğum olmayacak mı?” gibi sorulara iterken, doğru teşhis ve tedaviyle dış gebelik problemi çözülebilir.
Dış gebelik nedir?
Dış gebelik rahim dışında yerleşmiş gebelik olarak tanımlanır. Yani döllenmiş bir yumurtanın rahim içi dışında bir yere yerleşmesine dış gebelik denmektedir. Dış gebelik aynı zamanda ektopik gebelik olarak da adlandırılır. 80 gebelikten yaklaşık 1'i ektopiktir, bu durum bazı kadınlar için yaşamı tehdit edebilir. Döllenmiş olan yumurta herhangi bir nedenden dolayı tüplerden rahim boşluğuna kadar olan geçişini tamamlayamadığında dış gebelik meydana gelmektedir. Dış gebelik belirtileri, düşükler, erken dönem normal hamilelik, apandisit, yumurtalık torsiyonu, yumurtalık kisti yırtılması, idrar yolu taşları, sindirim sistemi problemleri ve genital enfeksiyonlar ile benzediği için ayırıcı tanıda dikkatli davranılması gerekir. Adet gecikmesi, gebelik testlerinin pozitif olması, bulantı, kusmalar, memelerde hassasiyet normal gebelikte olduğu gibi dış gebelikte de görülür. Bu nedenle dış gebelik, anne adayları için en fazla normal hamilelikle karıştırılabilecek bir olgudur.
Dış gebeliğin tehlikelerinden korunmanın en kolay yolu adet gecikmesi olduğunda vakit kaybetmeden doktora gitmektir. Bu sayede en erken zamanda saptanan dış gebelik kadına ve tüplere zarar vermeden tedavi edilebilir.
Dış gebelik (ektopik gebelik) için risk faktörleri nelerdir?
Erken gebelik normalde, döllenmeden yaklaşık 6-7 gün sonra implante edildiği uterus boşluğuna gitmeden önce fallop tüpünde dört ila beş gün geçirir. Fallop tüpündeki herhangi bir hasar, tıkanmaya veya daralmaya neden olabilir. Hormonal dengesizlik, rahim ve tüpün bozulması ve enfeksiyon, tüplerin normal işlevini bozabilir. Bu durum dış gebelikle (ektopik gebelik) sonuçlanabilir.
Dış gebelik vakaların yaklaşık yüzde 98’i ektopik implantasyon fallop tüpünde gerçekleşir. Ektopik gebelikler tüm gebeliklerin yüzde 1 ila yüzde 2’sinde görülür ve ilk trimesterde maternal morbidite ve mortalitenin önemli bir nedeni olmaya devam der. Ektopik gebeliğin etiyolojisi tam olarak anlaşılmamış olsa da, epidemiyolojik çalışmalar ektopik gebelik için birkaç risk faktörü tanımlamıştır. Cinsel açıdan aktif olan her kadın dış gebelik riski altındadır. Ancak bu anlamda en belirgin risk faktörleri arasında anne yaşının 35 ve üstü olması, sigara kullanımı, düşük öyküsü, endometriozis hastalığı, sadece progesteron içeren doğum kontrol haplarının kullanımı, doğurganlık ilaçlarının kullanımı, sterilizasyon da dahil olmak üzere önceki pelvik cerrahi öyküsü, kısırlık ya da tüp bebek tedavisi görüyor olmak, rahim-yumurtalık iltihapları, başarısız tüp bağlama işlemi, karın içi cerrahi, spiral kullanımı ve tubal cerrahi vardır. Dış gebeliğin klasik klinik bulguları, alt karın ağrısı yani kasık ağrısı, vajinal kanama veya lekelenme, adet tarihinde gecikmedir.
Dış gebelik belirtileri nelerdir? Dış gebelik nasıl anlaşılır?
'Dış gebelik belirtileri nedir?', 'Dış gebelik nasıl anlaşılır?' soruları şu şekilde cevaplandırılabilir.
Dış gebelik belirtileri, düşükler, erken dönem normal hamilelik, apandisit, yumurtalık torsiyonu, yumurtalık kisti yırtılması, idrar yolu taşları, sindirim sistemi problemleri ve genital enfeksiyonlar ile benzediği için ayırıcı tanıda dikkatli davranılması gerekir. Adet gecikmesi, gebelik testlerinin pozitif olması, bulantı, kusmalar, memelerde hassasiyet normal gebelikte olduğu gibi dış gebelikte de görülür. Bu nedenle dış gebelik, anne adayları için en fazla normal hamilelikle karıştırılabilecek bir olgudur.
Dış gebelik bir diğer adıyla ektopik gebelik belirtileri özetle şu şekilde sıralanabilir:
Karnın bir tarafında ağrı: Tipik olarak karnın bir tarafında şiddetli ve kalıcı bir ağrı görülebilir.
Vajinal kanama: Vajinal kanama, normal dönemdekinden farklı bir kanama türüdür. Parlak veya koyu kırmızı renkte olabilir.
Omuz ucu ağrısı: Omuz ucu ağrısı, omzun bittiği ve kolun başladığı yerde hissedilir. Omuz ucu ağrısının neden oluştuğu tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle ağrı uzanırken ortaya çıkar. Bu durum dış gebeliğin iç kanamaya neden olduğunun bir işaretidir. Kanamanın, diyaframda bulunan frenik siniri (göğüs boşluğunuzu karnınızdan ayıran, nefes alırken kullanılan kas) tahriş ettiği düşünülmektedir. Frenik sinire yönelik tahriş, omuz bıçağında belirtilen ağrıya (başka yerde hissedilen ağrı) neden olur.
Bağırsak ağrısı: İdrar veya dışkı yaparken ağrı hissedilebilir.
İshal ve kusma: Dış gebelik, gastrointestinal bir hastalığa benzer semptomlara neden olabilir, genellikle ishal ve kusma ile ilişkilendirilir.
Dış gebelik (ektopik gebelik) belirtileri ne zaman başlar?
Dış gebelik semptomları genellikle hamileliğin altıncı haftası civarında ortaya çıkar. Bununla birlikte, bazı kadınlarda herhangi bir erken ektopik gebelik semptomu görülmez; bu gibi durumlarda dış gebelik sadece ultrason taraması sırasında anlaşılır. Bu durum ektopik gebelik fallop tüpü dışında bir yerde ise yaygın şekilde görülür.
Dış gebelik nasıl teşhis edilir?
Dış gebelik sadece fiziksel muayene ile teşhis edilemez. Tanı için istenen beta-hCG ve progesteron düzeylerini belirleyen kan testleridir. Beta-hCG seviyeleri iki günlük sürede aynı kalıyor veya uygun oranlarda artmıyor ise ve 1500 üstü değerlerde vajinal ultrasonda gebelik kesesi görünmüyorsa dış gebelik düşünülebilir. Eğer beta-hCG iyi artış göstermiyor veya artmıyor ise tanı amaçlı küretaj da düşünülebilir. Dış gebeliğiniz olduğundan şüpheleniliyorsa zaman geçirilmeden bir kadın doğum uzmanına başvurulması ve bu tetkiklerin hızlıca yapılması gerekmektedir.
Beta-hCG hormonunun rolü nedir?
Gebelikte merak edilen konulardan biri de beta-hCG hormonudur. Pek çok anne adayı beta-hCG hormonu testi sonucuna göre hamile kaldığını bilir, ancak bu hormonun yüksek olması, o kişide gebeliğin rahim içinde olduğunu göstermez. Dış gebelikte de beta-hCG hormonu yüksek gelebilir. Dış gebelik tespitinde sadece bir kez beta-hCG testi yapmak yeterli değildir. Bu testin 2 gün arayla tekrarlanmasıyla birlikte ultrasonografi ile dış gebelik olup olmadığı denetlenmelidir.
Dış gebelik tedavisi nasıldır?
Dış gebelik tespit edildiğinde üç tür tedavi yaklaşımı olabilir. Uygun kişilerde bekleme yolu seçilebilir.
- Metotreksat enjeksiyonu: Uygun kişilerde bekleme yolu seçilebilir. Hastanın durumu dengeli ve uygun şartlar mevcut ise “Metotreksat” enjeksiyonu ile tedavi seçeneği denenebilir. Metotreksat ilacı, hızla bölünen gebelik hücrelerinin büyümesini durduran, yok eden bir ilaçtır. Doktorunuz bu ilacı enjeksiyon olarak verecektir, kullanım için hastaneye yatırılmanız gerekebilir. Ayrıca ilacın etkili olup olmadığını anlamak için düzenli kan testleri yaptırmak ve yakın takibiniz gerekmektedir. Eğer ilaç tedavisi başarılı olursa cerrahi tedaviye ihtiyaç kalmamaktadır.
- Cerrahi: İlaç ve bekleme tedavisine uygun olmayan veya ilaç tedavisine cevap alınamayan kişilerde seçenek cerrahi tedavidir. Cerrahi yaklaşım olarak çoğunlukla kapalı yöntem denilen laparoskopik yöntem tercih edilir. Patlamamış bir tüp mevcut ise tüpe uygulanan küçük bir kesiden dış gebelik materyali boşaltılıp tüp iyileşmeye bırakılabilir. Böylece tüp alınmadan tedavi gerçekleştirilir.
- Tüpün alınması: Ciddi hasarlı tüpler, aynı tüpte tekrar eden dış gebelik, cerrahi sonrası kontrol edilemeyen kanama, 5 cm’den daha büyük dış gebelik durumlarında tüpün alınması gerekir. Mümkünse tüpün bir kısmı bırakılmadan tamamen alınması daha iyi olur. Açık cerrahi, çok kan kaybetmiş şok veya pre-şok tablosundaki hastalarda, laparoskopik aletlerin hazırlanmasına müsaade edecek kadar zamanın olmadığı durumlarda gereklidir. Bu nedenle adet gecikmesi olduğunda vakit kaybetmeden doktora gidilmelidir. Bu sayede en erken zamanda saptanan dış gebelik kadına ve tüplere zarar vermeden tedavi edilebilir.
Tek tüpün alınması gebelik olasılığını etkiler mi?
Yapılan araştırmalarda sağlık sorunu olmayan genç çiftlerde düzenli ilişki ile bir yılın sonunda gebelik elde etme olasılığı yüzde 85, iki yılın sonunda yaklaşık olarak yüzde 90 olarak bildirilmiştir. Tek taraflı tüp alınmasından sonraki 2 yılın sonunda rahim içi gebelik olasılığı yaklaşık olarak yüzde 55-68 arası bildirilmektedir. Bununla beraber, tek tüpü alınmış ve diğer tüpü sağlam olanlar ile her iki tüpü de sağlam olup hiç tüp ameliyatı geçirmemiş olan kadınların gebelik oranlarının karşılaştırıldığı spesifik bir çalışma bulunmamaktadır. Bu değerlerin yaş ile birlikte değişiklik gösterdiği unutulmamalıdır. Sonuç olarak, dış gebelik geçirilmesi bir daha gebelik olmayacağı anlamına kesinlikle gelmemektedir ve yüksek olasılıkla tekrar gebelik oluşacaktır.
Dış gebelik sonrası hamilelik mümkün müdür?
Eğer ilaç tedavisi yapıldıysa en az 3 ay ara verilmesi gereklidir, ama daha kısa bir süre içinde hamilelik oluştuysa bebekte kesinlikle bir sorun olur anlamına gelmez. Kapalı ameliyat yöntemiyle müdahale edildiyse 2 adet dönemi sonrası gebelik için uygundur. Açık yöntemle ameliyat yapıldıysa yara iyileşmesi için yaklaşık 4-6 ay beklenmesi yerinde olacaktır.
Doğum kontrolü yöntemleri dış gebeliğe yol açar mı?
Kontrasepsiyon kullanımı genel ektopik gebelik riskini azaltır. Bununla birlikte, bir kadın intrauterin kontrasepsiyon (RİA kontrasepsiyon), kontraseptif implant, sadece progestojen içeren hap veya sterilizasyon gibi kontrasepsiyon kullanırken hamile kalırsa, gebeliğin ektopik olma riski artar. Bir kadın RİA kullanırken gebelik meydana gelirse, gebeliğin yerini ve tarihlerini kontrol etmek için bir ultrason yapılmalıdır. Tüm kontrasepsiyon yöntemleri, geçmiş ektopik gebeliği olan kadınlar tarafından kullanılabilir.
Laparoskopi (anahtar deliği ameliyatı) nedir?
Laparoskopi genel anestezi altında yapılır. Bu prosedürde cerrah genellikle karında üç küçük kesi yapar. Cerrahın ne yaptığını görmesini sağlamak için göbek deliğindeki delikten küçük bir teleskop yerleştirilir. Dış gebelik doğrulanırsa, genellikle tüp çıkarılır.
Dış gebelik tamamen önlenebilir mi?
Dış gebeliğin tam olarak önlenmesi mümkün değildir. Ancak anne adayları fallop tüplerine zarar verebileceğinden ve dış gebelik için bilinen bir risk faktörü olduğundan Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID) riskini azaltabilir. Klamidya ve bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, PID'nin ana nedenidir. Cinsel partnerin kondom kullanması STI kapma riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sigaranın ektopik gebelik riskini artırdığı bilindiğinden, sigarayı bırakmak, sağlıklı bir kilo ve diyet sürdürmek de dış gebelik riskini azaltabilen faktörlerdendir.
Dış gebelik nerede gelişir?
Çoğu ektopik gebelik, döllenmiş bir yumurtanın (ovum) bir fallop tüpünün iç yüzeyine (tubal ektopik gebelik) yapışmasıyla oluşur. Nadiren yumurtalık, rahim boynu (serviks) veya karın içi (karın) gibi başka yerlerde de ektopik gebelik meydana gelir. Ayrıca rahim dışındaki ektopik gebelikle (heterotopik gebelik) aynı zamanda rahimde gebelik gelişebili
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
