Doğum kontrol hapı (oral kontraseptifler)
Haplar, kadınlık hormonları içerir. Her gün düzenli ağızdan alındığında, yumurtanın oluşumunu engeller. Ayrıca, rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önler. Çok etkili bir yöntemdir ancak, cinsel ilişki olsa da, olmasa da her gün aynı zamanda unutulmadan alınmalıdır. Kadın hapı almayı unutursa, gebe kalma tehlikesi vardır. Daha önce hiç gebe kalmamış kadınlar rahatlıkla kullanabilir.
OLUMLU YÖNLERİ
- Adet dönemlerinin düzenli olmasını sağlar
- Adet kanaması sırasında olan ağrı ve sancılar ile adet öncesi gerginliği azaltır.
- Adet kanaması miktarını azaltarak, kansızlığın önlenmesine yardımcı olur.
- Kadını, yumurtalık ve rahim kanserine karşı korur.
- Yumurtalıklarında veya memelerde kistleri olanlarda, bu kistlerin büyümesini engeller.
- Dış gebeliği önler.
- Rahim ve tüplerde iltihap oluşmasını engeller.
- Akne ve sivilcelerin düzelmesini sağlar.
- Bırakıldığında hemen gebelik oluşabilir. Hiç doğum yapmamış kadınların kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur.
OLUMSUZ YÖNLERİ
- Her gün hap almanın hatırlanması gerekir.
- Bulantı yapabilir. Gece yatmadan veya akşam yemeğinden sonra içilirse bu şikayet azalır.
- İlk kullanımda 1–2 kilo artışı yapabilir. Bu daha ziyade su tutulumu şeklindedir. Daha az tuzlu yenmesi, hareketin artırılması ile düzelir.
- Kadınların bazılarında kan basıncı (tansiyon) yükselebilir. Bu nedenle, ilk kullanıldığında ve daha sonraki kontrollerde kan basıncı ölçülmelidir.
KULLANILMAMASI GEREKEN DURUMLAR
- Her gün hap almayı hatırlayamayacak olanların kullanmaması gerekir
- Adetleri düzensiz olanlar (düzensizliğin nedeni belirleyinceye kadar)
- Şeker hastaları
- Karaciğer bozukluğu olanlar
- Tansiyonu yüksek olanlar
- Damar tıkanıklığı, bacaklarında kızarıklık, şişme ve ağrı ile belirti veren damar hastalığı olanlar
- Özellikle bulantı, kusma ile birlikte şiddetli baş ağrıları olanlar kullanmamalıdır.
Rahim içi araç (RİA, Spiral)
Rahim içi araç, esnek materyalden yapılmıştır, rahmin içine sağlık personeli tarafından yerleştirilir. RİA, spermlerin kadının tüplerine ulaşmasını engeller. Çıkarıldıktan hemen sonra gebelik geri döner. Daha önce hiç gebe kalmamış kadınlar, eğer birden fazla kişi ile cinsel ilişki kurmuyorsa kullanabilir, yine de ilk seçenek olmamalıdır. RİA, sağlık kuruluşlarında (Hastanelerde, sağlık ocağı, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerinde) yerleştirilir.
OLUMLU YÖNLERİ
- Gebeliği önlemede etkili bir yöntemdir (yüzde 99)
- Bakırlı olanlar, gebelikten 10–12 yıl boyunca etkili bir şekilde korur
- Cinsel ilişkiyi etkilemez
OLUMSUZ YÖNLERİ
- Özellikle, ilk 3 ayda adet günü sayısını ve kanama miktarını 2 katına kadar arttırabilir. Bu durum, daha sonra normale döner.
- Adet döneminde ağrı olabilir. Bunun için ağrı kesici kullanılabilir.
- Cinsel yolla bulaşan hastalık riski olanlar için uygun değildir.
- Rahimden hazneye doğru kayabilir. Özellikle haznesinin içini yıkayanlarda sıklıkla görülen bir durumdur. Eğer yerinden oynarsa koruyuculuğu azalır.
İğneler (aşı, enjekte edilen hormonlar)
İğneler, hormon içerir. Her ay ve 3 ayda bir yapılan iki türü vardır. Yapıldıktan sonra kana yavaş yavaş hormon salınır. Hapa benzer şekilde yumurtanın oluşumunu engeller. Ayrıca rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önler.
DİYAFRAM
İnce plastikten yapılmış, rahmin vajene açılan kısmına yani rahim ağzına yerleştirilen bir kapaktır. Spermlerin rahme geçişini engelleyerek gebelikten korur. Kadın, her cinsel ilişki öncesinde diyaframı kendi yerleştirir, cinsel ilişki sonrasında ise çıkarır.
ERKEK DÖL HÜCRELERİNİ ÖLDÜREN TABLET VE FİTİLLER (SPERMİSİTLER)
Erkek döl hücrelerini öldüren tablet ve fitiller, gebeliği önlemek için cinsel ilişkiden önce kadın tarafından vajenin içine yerleştirilir. Bu maddeler, spermleri rahme ulaşmadan öldürür ve yumurtayı dölleyemez hale getirirler.
KADININ TÜPLERİNİN BAĞLANMASI (TÜP LİGASYONU)
Kadının gebelikten korunmak için kullanabileceği kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir yöntemdir. En etkili gebeliği önleyici yöntemlerden biridir. Tüpler, sadece yumurtalık ve rahim arasında köprü görevi yaptığı için tüplerin bağlanmasının gebeliğin engellenmesinden başka hiçbir etkisi yoktur.
ERKEK DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ
Erkek doğum kontrol yöntemlerinin başlıcaları ise kondom ve vazektomi denilen erkeğin sperm kanallarının bağlanmasıdır.
KONDOM (PREZERVATİF, KILIF, KAPUT)
Kondom, erkeklerin kullandığı gebeliği önleyici yöntemlerden biridir. Penis ile vajen arasında bir engel oluşturarak spermlerin geçişini önler. Kondomu eczanelerden, büyük marketlerden ve sağlık kuruluşlarından (sağlık ocağı, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri ve hastanelerden) alınabilir. Korunmanın yanında erken boşalmayı önler. AIDS, bel soğukluğu, frengi gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı her iki cinsel eşi de korur.
ERKEĞİN KANALLARININ BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ)
Çiftlerin gebelikten korunmak için kullanabileceği kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir yöntemdir. Eşin rızası gereklidir. Kanallarının bağlanması, erkeğin hastanede yatmasını gerektirmeyen basit bir operasyondur. Ameliyattan sonra, yeri iyileşene kadar dikkat etmekten başka yapılması gereken hiçbir şey yoktur. Erkeğin sertleşmesini, boşalmasını, meninin miktarını, rengini, cinsel istekleri ve cinsel tatmini etkilemez.
