Kış aylarının gelmesiyle Van'ı ziyaret eden İran turistlerin sayısının azalması esnafı zorluyor. Bu yıl 600 binden fazlı İran turistin ziyaret ettiği Van'da, turizme yönelik yeterli çalışma yapılmaması, düşük konaklama ücretleri, turistlerin kentte kısa süreli kalması turizmden beklenen gelirin elde edilememesine neden oluyor. Sektör temsilcileri yaşanan sorunları ve yapılması gerekenleri Artı Gerçek'e anlattı.
TURİST SAYISI ARTTI AMA EKONOMİYE YANSIMADI
Van Ticaret Odası'nın verilerine göre 2021'de 290 bin, bu yılın ilk altı ayında ise 412 bin 408 İranlı turist kenti ziyaret etti. Yaz aylarındaki önemli artışla beraber yıl boyunca kenti ziyaret eden turist sayısının 600 bini aştığı tahmin ediliyor. Geçen yıla oranla bu yıl turist sayısında yüzde yüz arttı ancak bu kentin ekonomisine yansımadı. Üstelik önceki yıllarda olduğu gibi Kasım ayında başlayan düşüş Aralık'ta da sürüyor. İran'daki tatil ve bayramların bu aylara denk gelmemesi turist sayısındaki düşüşün ana nedenleri. İran ile sınır kenti olan Van’ın turizm potansiyelini ve bu potansiyelin kentin ekonomisine katkısını turizm sektörü temsilcileri ile konuştuk.
'TURİSTLERİN NE İSTEDİĞİNİ BİLMEMİZ LAZIM'
Artı Gerçek'e konuşan turizmci Engin Pişkin, kentteki dinamiklerin turistlerin ne istediğini bilmediğini söyledi:
"İranlıların neden Van’a geldiği ile ilgili net bir bilgi sahibi değiliz. Alışveriş için geldiklerini biliyoruz veya 'Türkiye özgür bir ülke, buraya eğlenmek için geliyorlar' diye biliyoruz. Turizm böyle değil. Gelen insanların ne istediğini bilmemiz lazım. Kamu, sektör veya STK’lar olsun küçük gezilerin dışında bu insanları tanımak için bir çalışma yapılmıyor. Sofraya her şeyi koyuyoruz sonra, 'Bu insanlar neden beğenmiyor?' diyoruz. Yatırımlar yapılıyor ama yetersiz"
'UCUZ VE KALİTESİZ HİZMET VERİYORUZ'
Pişkin, Van'da turizmin içinde bulunduğu durumu şöyle değerlendirdi:
"600 bin turistin geldiği bir şehirde kişi başına düşen gelirin çok yüksek olması lazım. Ortada bir tezat var. Bunun nedeni ucuz ve kalitesiz bir hizmet vermemiz. Trabzon iki-üç ay Arap turistlere yönelik çalışıyor. Bu süreçteki kazançları bir sezon yeterli olabiliyor. Biz potansiyel olarak Trabzon’dan aşağı değiliz. Sınır kentiyiz, kültürel miras açısından ciddi zenginliklerimiz var, Urartulara başkentlik yapmışız. Havza dediğimiz inanılmaz doğal ve kültürel zenginliklerle dolu. Coğrafya kendini zaten pazarlıyor. Van Gölü’nün 300 kilometreye kadar sahil bandı bulunuyor. Burada insanların sağlıklı olarak kullanacağı bir plaj var. Yazın insanları burada tutamıyorsunuz. Mevzu İranlı turist de değil. Mardin-Urfa gibi yazın sıcak yerlerdeki insanlarımıza da Van’ı tanıtamıyoruz."
'TURİSTLERİN KENTET KONAKLADIĞI GÜN SAYISI ARTIRILMALI'
Tur firmaları ile gelen turistler kentte iki ila dört gün arasında zaman geçiriyor. Giyim mağazaları ve eğlence mekanları tercih ettikleri yerlerin başında yer alıyor. Pişkin’e göre turistlerin kentteki konaklama gün sayısının arttırılması lazım. Bunun için ise turistlere dönük kampanyalar yapılması, alışveriş günleri, konser gibi etkinliklerin düzenlenmesi gerektiğini vurgulayan Pişkin, "Bu gibi durumlar konaklama gün sayısını arttıracak ve esnaf için ciro artışı sağlayacak. Bunun dışında organizasyonu da kent dinamiklerinin yapması lazım. Bekliyoruz ki İranlı biri gelsin bir organizasyon yapsın biz de alt yapısını düzenleyelim. Otellerin sayısı artıyor ama turistin Van’da kalmasına dönük bir katkısı yok. Bunun niteliklerinin artırılması lazım" dedi.
'HAZIRLIK YAPILMAZSA 1 MİLYON TURİST GELSE DE KENTİN EKONOMİSİNE ETKİSİ OLMAZ'
Pişkin, Van esnafının içinde bulunduğu durumu da şöyle aktardı:
"Bu devasa potansiyelden faydalanamıyoruz. Esnaflar şu an kötü durumda. Aslında çözüm çok basit. Ticaret odası, sivil toplum kuruluşları, tur rehberleri, acenteler ve kamu bir konsey gibi bir oluşum oluşturacak. 2024 yılında İran’da hangi dönemde tatil var, gelen insanlar ne istiyor. Plaj mı istiyorlar. Bunu sektör talep edecek kamu da yapacak. Bunun bir plan, program olmadığı için 2024’te ne olacağı öngörülemiyor. Çünkü bir çalışma yok. Hazırlık yapmanız lazım. Alt yapınızın olması lazım. Kentte bir akıl birliğinin olması lazım. Şu an bir kopukluk var. Ne sektörün kamuyla ne de kamunun sivil toplum kuruluşlarıyla ciddi bir bağı yok. 600-700 bin rakamına ulaşmış bir potansiyel var ama bu bize yansımıyor. Sivil toplum kuruluşlarıyla konuşuyorsunuz 'biz de bilmiyoruz' diyorlar. Birbirimizi dinlemiyoruz. Böyle olunca kente 1 milyon turist de gelse insanlar temel ihtiyaçlarını alır ve geri dönerler. Kent ekonomisine çok büyük bir etki sağlamaz. Ortaya çıkan rakamlar da bunu söylüyor"
'TURİSTLERİN EN YOĞUN OLDUĞU DÖNEMDE SU SORUNU YAŞADIK'
Otel işletmecisi Mehmet Baytar da İranlıları turistlerin olmayışı ile esnafın sorunlar yaşadığını dile getirdi. Kentte turistlere dönük çalışmaların yetersiz olduğunu söyleyen Baytar, sık sık yaşanan su kesintileri ile trafik sorununa değindi ve şunları söyledi:
"İranlılar Van’ın ekonomisi etkileyen en büyük etken. Onların olmayışı bütün esnafların iş yapmayışı demek. Düşüş var son aylarda. Özel günlerde ve bayramlarda yoğun geliyorlar. İranlılar burada ama buna dair çalışmalar yetersiz. Örneğin turistlerin en yoğun olduğu dönemlerde su sorunu yaşadık, turiste su veremedik. Su kesintisinden dolayı su tankerleri ile depolarımızı doldurduk. Elektrik olarak da sorun yaşıyoruz. Turizm sektöründeki bir işletmede bu tarz sorunların yaşanması kötü bir ambiyans oluşturuyor. Bu sadece bizim değil bütün otellerin yaşadığı bir problem. Trafik konusu başka bir sorun. Turistlerin, valizlerle otellere varması da problem"
'KONAKLAMA ÜCRETLERİ PİYASANIN ALTINDA'
Sayıları her geçen gün artan oteller ve apartlar arasındaki rekabetin ucuz iş yapmalarına neden olduğunu dile getiren Baytar, sözlerini şu şekilde sürdürdü:
"Bahsedildiği gibi bir yoğunluk yok. Konaklama belgesi olmadan iş yapan apart veya günübirlik evlerde kalıyorlar. Bu bizi sıkıntıya düşürüyor. Tüm batı illerine göre çok uygun fiyatlarla çalışıyoruz. Bunu yapmak zorundayız. Otel sayısı çok fazla. 'Boş kalacağına 200-300 TL’ye de olsa verelim' diyorlar. Bu da piyasanın kötü etkilenmesine sebep oluyor. Ucuz iş yapıyoruz. Diyarbakır, Erzurum’a bakabilirsiniz. Oradaki dört yıldızlı bir otelin fiyatı ile buradakinin bir değil. Biz burada bizi kurtaran fiyatı veremiyoruz. Buraya gelip konaklamak isteyenlere biz bunu anlatamıyoruz. Doğalgaz, su, diğer masrafları eklediğimizde giderleri karşılayamıyoruz. Çoğu insan düşük fiyatla veriyor. Böyle olunca turist olması gereken fiyata alışmıyor. Piyasa böyle olunca Van’a bir milyon kişi de gelse elle tutulur bir kazanç elde edileceğini düşünmüyorum."
'AZ TURİST GELİNCE ZORLANMAYA BAŞLADIK'
Geçen yıl yeteri kadar yerli turist gelmediğini, kış aylarında İranlı turist sayısının da düşmesiyle zorlanmaya başladıklarını dile getiren Baytar, "Otellerin hepsi dolu gibi bir algı oluşturuluyor. Bu algıyı oluşturanlar gelsin bize söylesin. Bizim de odalarımız dolsun ve para kazanalım. Sadece bir ay yoğunluk oluyor. Onun dışında bu yönlü algı oluşturularak yerli misafirin gelmesi de engelleniyor. Geçen sene yerli turistlerin gelmemesinin sebebi bu. Turistler az gelince zorlanmaya başladık. Okul dönemleri başladı ve gelişleri azaldı. Soğuk bir yer burası. Isıtma sorunu, faturalar, İranlıların gelmeyişi bunların hepsi problem. Kış aylarında hiçbir otel dolu çalışmaz. Gelen yerli misafirler de amorti etmiyor. Belinizi İranlılara bağladığınızda çoğu otel boş kalıyor kış aylarında. Bazen beş oda, 10 oda ya da bazı günler de boş geçiriyoruz" dedi.
VAN KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GELİRDE SON SIRADA
1 milyon 200 bin nüfusuyla bölgedeki büyük kentlerin başında yer alan Van, kişi başına düşen milli gelirde de son sıralardan kurtulamadı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2022 yılı verilerine göre Van, kişi başı milli gelirde 54 bin 272 TL ile son sırada yer aldı. Urfa 64 bin 416 TL ile, Ağrı 55 bin 296 TL ile Van’ın önünde yer aldı. Hâlâ göç veren kentte işsizlik de artıyor. Van, yüzde 19.2 ile işsizliğin en yüksek olduğu kentlerden.
