Popüler sosyal medya platformu Instagram’ın BTK tarafından Türkiye’de erişime kapatılması sonrası herkesin cevabını merakla beklediği soru, “Ne zaman açılacak?”
Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK), Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin öldürülmesi sonrası paylaşılan mesajları engelleyen Instagram’ı hedefe aldı ve res’en yani herhangi bir mahkeme kararı olmaksızın Türkiye’de erişime kapattı. Yasaya göre BTK’nın res’en aldığı kapatmalarda, 24-48 saat içerisinde mahkemeden karar çıkarması gerek. Ancak “katalog suçlar”da BTK’nın mahkeme kararı almasını gerektirmeyecek istisnai bir düzenleme yapıdı.
Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu da Instagram’ı “katalog suçlar” iddiasıyla kapattıklarını savunmuştu. Bu durumda Instagram, hükümetin istediği zaman açılacak. Ancak hükümetin önünde Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ocak 2024’te aldığı bir iptal kararı var. Anayasa Mahkemesi, bu tarihte, kişilik hakları gerekçesiyle mahkemelerin erişim engelli kararı verdiği 5651 sayılı kanunun 9. maddesini iptal etmiş, ayrıca BTK Başkanının erişime engelleme veya içerikten çıkartma yetkisine de “dur” demişti. Mahkeme, bu maddenin masumiyet karinesini ihlal ettiğine hükmetmişti.
Yani, BTK’nın aldığı karar AYM’nin iptal kararına göre anayasaya aykırı. Ancak AYM, yasanın bu maddesini iptal ederken BTK’ya süre verdi. AYM, kararın Resmî Gazete’de yayımlandıktan dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti. Yani yasa hükmünün iptali ancak 10 Ekim 2024’te gerçekleşecek. Bu durumda, BTK, Instagram’a erişim engelini kaldırmazsa platform otomatik olarak 10 Ekim 2024’te açılacak demek.
AYM NE KARARI VERMİŞTİ?
Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ocak 2024’te iptal ettiği kararın detayları şöyle:
“Anayasa’nın 38. maddesi suç şüphesi altında bulunan kişiyle ilgili olarak çeşitli tedbirler alınmasını mutlak olarak yasaklamamaktadır. Suç şüphesi altında bulunan kişiye ilişkin olarak çeşitli adli ve idari tedbirlerin alınmasının önünde anayasal bir engel bulunmamaktadır. Ancak öngörülen tedbirin ceza yargılaması süreciyle bağlantılı olarak yürütülen geçici bir tedbir niteliğinde olması gerekir. Ceza yargılaması sürecinden tamamen kopuk olarak uygulanan ve nihai nitelik taşıyan tedbirler, kişinin ceza mahkemesi kararından önce suçlu muamelesi görmesi sonucunu doğurduğundan masumiyet karinesini zedeler.
Dava konusu kurallarda öngörülen tedbirin ceza yargılaması sürecinden kopuk ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından yapılacak bir suç tespitine bağlı olarak uygulanan nihai bir tedbir niteliğinde olduğu anlaşılmıştır. Başkan tarafından uygulanan idari tedbirin gerekçesini oluşturan suçla ilgili olarak başlatılan ceza soruşturması sürecinde tedbir kararının gözden geçirilemediği, yargılama mahkûmiyet dışında bir hükümle neticelense bile tedbir kararının ayakta kalmaya devam ettiği görülmüştür. Bu durumda, bir kimsenin suçlu olduğu kesinleşmiş bir mahkeme kararıyla tespit edilene kadar ona suçlu gibi muamele edilemeyeceğine ilişkin güvencenin anlamsız hâle geldiği kanaatine varılmıştır.
Sonuç olarak ceza kanunlarında suç olarak düzenlenen eylemlerin işlendiğinin henüz kesinleşmiş bir mahkeme kararıyla tespit edilmeden, idari bir makamın yapacağı suç tespitine bağlı olarak nihai bir tedbir mahiyetinde olan içeriğin çıkarılması kararı verilmesinin ve bu kararın icra edilmemesi durumunda idari para cezası uygulanmasının masumiyet karinesini ihlal ettiği değerlendirilmiştir.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”
