Kabızlık, diğer adıyla konstipasyon, bağırsak hareketlerinin yavaş olması sebebiyle haftada üç veya daha az sayıda dışkılama durumuna verilen isimdir. Dışkılama güçlüğü, dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik gibi olumsuz durumlara yol açan kabızlık, bağırsak bozuklukları arasında yaygın olarak ortaya çıkmaktadır. Kabızlık bazen tıkayıcı tipte bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak görülebilmektedir.
Yaşam koşulları ve beslenme şekilleri; kadın, erkek, bebek, çocuk ve yetişkinlerde kabızlık rahatsızlığının görülmesine sebep olabilmektedir. Şişkinliğe yol açarak rahatsızlık veren ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bu duruma iyi gelen besinlerin yanı sıra ilaçlar da bulunmaktadır. İleri derecede kabızlık görülen durumlarda ise ilaç kullanmak gerekebilir.
Uzun süreli kabızlık durumlarının altında ciddi sağlık sorunları yatıyor olabilir. Kabızlıkla birlikte karın ağrısı, kilo kaybı, makattan kan gelmesi gibi belirtileri varsa, kolonoskopi ve laboratuvar testleri ile bu soruna yol açan neden araştırılmalıdır.
Kabızlık belirtileri nelerdir?
- Dışkının çok sert olması
- Çok az olması
- Zorlanarak çıkarılması
- Sıklığının az olması
Kabızlık neden olur?
Dışkılama zorluğu olarak tanımlanan kabızlığın oluşmasında sindirim sistemi hastalıklarıyla birlikte sağlıksız beslenme ve diyet alışkanlıkları, hareketsiz yaşam, ilaç kullanımı gibi faktörler yer almaktadır. Kabızlık neden olur? sorusuna verilebilecek diğer yanıtlar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Tuvalet ihtiyacını ertelemek
- Katı gıdalarla beslenmek
- Fazla inek sütü tüketmek
- Rektumda ya da kolonda darlık veya tıkanıklık
- Rektum ya da kolon çevresindeki sinirlere ait anormallikler
- Hormonal hastalıklar
- Dışkılamada rolü olan kaslara ait işlev bozuklukları
Kabızlığa neden olan yiyecekler nelerdir?
Kabızlığa yol açtığı bilinen bazı yiyecekleri tüketmekten kaçınmak ya da bu yiyecekleri mümkün olduğunca sınırlamak gerekmektedir. Bunlar, aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Muz
- Makarna
- Pirinç lapası
- Pilav
- Fazla süt tüketimi
- Fast food yiyecekler
Beslenme düzenine ve hareketli yaşam tarzına dikkat edilmiş olmasına rağmen hala kabızlık sorunu yaşanıyorsa, kabızlık tedavisi için doktora başvurmak gerekmektedir.
Kabızlık nasıl geçer?
Kabızlığa yol açan en önemli nedenler arasında ilk sırada yanlış beslenme alışkanlıkları gelmektedir. Bu nedenle, öncelikle beslenme programında küçük değişiklikler yapılarak kabızlık oluşumunun önüne geçilebilmektedir. Kabızlık yapan yiyecekleri tüketmekten kaçınıp bağırsak hareketlerini hızlandıran besinleri tercih ederek kabızlığa karşı önlem alınabilmektedir.
'Kabızlığa ne iyi gelir?', 'Kabızlık nasıl geçer?' sorularına cevap olabilecek maddeler aşağıdaki şekildedir:
- Bol bol su ve sıvı gıdalar tüketmelidir
- Daha çok hareket edilmelidir
- Lif ağırlıklı sebze, meyve, bakliyat ve tahıllardan oluşan beslenme programı hazırlanmalıdır
- Lokmalar iyice çiğnendikten sonra yutulmalıdır
- Fazla kafein tüketiminden kaçınılmalıdır
- Fazla süt ve süt ürünleri tüketilmemelidir
- Tuvalet düzeni oluşturulması ve tuvalet ihtiyacı ertelenmemelidir
Uzun süreli geçmeyen kabızlık durumlarında online hastane randevusu alarak uzmana görünmekte fayda olacaktır.
Kabızlığa iyi gelen yiyecekler nelerdir?
Kabızlığa iyi gelen yiyeceklerden bazıları şunlardır:
Kuru meyveler: Sabah kahvaltısından önce aç karna kuru kayısı, incir, mürdüm eriği yemek ve üzerine ılık su içmek bağırsakları çalıştıracaktır. Bu besinler sabahları aç karnına tüketildiği zaman daha etkili olmaktadır. Ayrıca kuru meyveler çiğ olarak tüketilebileceği gibi komposto olarak da tercih edilebilir. Kuru erik, kabızlık için doğal bir ilaç olarak yaygın olarak tüketilmektedir
Su: Herhangi bir sebepten dolayı su tüketimi sınırlandırılmadıysa, kabızlık döneminde yeterli miktarda su içmeye özen gösterilmelidir. Bu önemli alışkanlığı erteleyenler, alarm kurarak kendilerine hatırlatma yöntemini deneyebilir.
Keten tohumu: Yoğurda katılarak tüketilebilen keten tohumu, kabızlığa iyi gelen gıdalar arasındadır.
Beyaz et: Et tüketileceği zaman kırmızı et yerine beyaz et veya balık eti tercih etmek bağırsakları rahatlatacaktır (yüksek miktarda kırmızı et bağırsakları zorlayıcı bir etkiye yol açar).
Lifli gıdalar: Baklagiller, pancar, pırasa, enginar, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, keten tohumu gibi lif bakımından zengin gıdaların tüketimi bağırsakların harekete geçmesine yardımcı olmaktadır. Yine lifli gıda gruplarından fasülye, bezelye ve mercimek kabızlığa iyi gelmektedir.
Elma, üzüm, avokado, erik gibi lifli ve kabızlığa iyi gelen meyveler, kabızlık çekenler tarafından tüketilmelidir. Elmalar diyetinizde lif içeriğini arttırmanın ve kabızlığı hafifletmenin kolay yollarından biridir. Armut lif bakımından zengin, kabızlığa iyi gelen bir başka meyvedir. Orta büyüklükteki bir armutta (yaklaşık 178 gram) yaklaşık 5.5 gram lif vardır. Bu oran günlük önerilen lif alımının % 22'sidir. Kivi de kabızlığa iyi gelen meyvelerdendir. kabızlık şikayeti olan kişilerin sorununun çözülmesine yardımcı olabilecek bir diğer meyve de incirdir. İncir, lif alımınızı arttırmanın ve sağlıklı bağırsak alışkanlıklarını teşvik etmenin harika bir yoludur. Portakal, greyfurt ve mandalina gibi narenciyeler de kabızlığa iyi gelen, serinletici bir atıştırmalık ve iyi bir lif kaynağıdır. Bu meyveler kabukta çözünür lif pektini bakımından zengindir. Nitekim pektin kolonik geçiş süresini hızlandırarak kabızlık şikayeti olanlara yardımcı olabilir. Turunçgiller özellikle kabukta çözünür lif pektini bakımından da zengindir. Pektin kolonik geçiş süresini hızlandırabilir ve kabızlığı azaltabilir
Zeytin, zeytinyağı ve kekik: Zeytin, üzerine dökülen kek ve zeytinyağı ile tüketildiğinde kabızlık sorununa iyi gelmektedir. Zeytinyağı bağırsaktan yiyecek geçişini sapladığı için aç karna 1 tatlı kaşığı zeytinyağı tüketmek faydalı olacaktır.
Kabızlığa iyi gelen bu yiyecekler uzun süre tüketmek ve aşırıya kaçmak, bağırsağın bağışıklık kazanmasına ve normal koşullarda dışkılayamamasına sebep olabilmektedir
Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir?
Çocuklarda kabızlık sıkça yaşanan sorunlar arasında yer almaktadır. Bunun sebepleri arasında yeterli su tüketmemek, tuvalete gitmeyi ertelemek, stres, psikolojik sorunlar, fazla inek sütü, katı gıdalar ve kabızlık yapan yiyeceklerin tüketimi yer alabilmektedir. Bazı durumlarda makatta oluşan çatlaklar ve çeşitli hormon bozuklukları da çocuklarda kabızlık oluşturabilmektedir. Yeme alışkanlıklarından dolayı kabızlık yaşayan çocuğun beslenmesine, kabızlığa iyi gelen besinlerden ekleyerek çözüm aramak mümkündür. Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir sorusuna aşağıdaki cevaplar verilebilmektedir:
- İnek sütü tüketimini azaltılmalı ve keçi sütü tercih edilmelidir.
- Beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği yedirilmelidir.
- Şekerli ürünler tüketilmemelidir.
- Pirinç pilavı ve makarna yerine bulgur pilavı tercih edilmelidir.
- Bağırsak florasını düzenlemek için ev yapımı yoğurt, kefir, yoğurt çorbası gibi gıdalar tercih edilmelidir.
- Orman meyveleri, posalı lifli sebzeler çocuğun beslenme programına eklenmelidir.
- Kuru meyveler ve bu meyvelerden hazırlanmış gıdalar tüketilmelidir.
- Asitli meşrubatlar, kahve ve siyah çay gibi içecekler çocuklara verilmemelidir.
- Hareketsiz çocuklar için aktivite alanı yaratılmalı ve çocuğun bol bol egzersiz yapması sağlanmalıdır.
Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir?
Tıpkı yetişkin ve çocuklar gibi bebeklerde de kabızlık sorunu görülebilmektedir. Küçük bebeklerde kabızlık ortaya çıktığı zaman anneler paniklemekte ve hızlıca "Bebeklerde kabızlık nasıl geçer?" sorusuna cevap aramaktadır. Bebeklerde kabızlık nedenleri birden fazla olabildiği için bebeği çok iyi gözlemlemek gerekmektedir. Bebeklerde kabız olma sebepleri arasında bağırsakta olan yapısal ve anatomik sorunlar, genetik bağırsak yavaşlığı, fazla süt tüketimi, psikolojik faktörler, bebeğin sürekli katı besinler yemesi yer alabilmektedir. Bebeğin kabız olup olmadığını anlamak için tuvalet alışkanlıkları takip edilmelidir. Her gün büyük tuvaletini yapan bebek 2-3 günde bir yapmaya başladıysa, tuvaletini yaparken ağlıyorsa, huzursuz oluyorsa ve sert dışkılıyorsa kabızlık durumundan söz edilebilir. Dışkılama esnasında kan görülüyorsa hiç vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir sorusuna cevap olarak aşağıdaki maddeler sıralanabilmektedir.
- Bebeğe ılık suda banyo yaptırmak, kaslarının gevşemesine yardımcı olacak ve onu rahatlatacaktır. Banyo esnasında ılık suyun içinde 5-10 dakika oturtmak daha etkili olacaktır.
- Rahatça dışkılayabilmesi için bebeğin poposuna vazelin veya gliserin sürülebilmektedir.
- Dört aylığı geçen bebeklerde kabızlık görülüyorsa öğünlerinin yanında erik, elma, armut ve şeftali suyu verilebilmektedir.
- Bebeğe egzersiz ve yaptırmak da kabızlık çeken bebeği rahatlatmak için uygulanabilmektedir.
- Bebeği rahatlatmak için uygulanabilecek bir diğer yöntem ise masajdır. El ile bebeğin karnına yarım ay hareketleri ile masaj yapılarak bağırsak hareketleri hızlandırılabilmektedir.
Her bebeğin yapısı farklı olduğu için tüm bu yöntemleri denemeden önce doktora danışmakta fayda olacaktır.
Hamilelikte kabızlığa ne iyi gelir?
Hamilelik döneminde hormonların değişimi ve vücudun değişimi ile tuvalet alışkanlıklarında da değişiklik görülebilmektedir. Huzursuz ve şişkin hissetmeyle birlikte hamilelikte kabızlık ortaya çıkabilir. Bunun nedenleri arasında gebelik hormonunun bağırsak hareketlerini yavaşlatması, kilo alımı, hareketlerde azalma, kabızlığa yatkın bünye, demir ilaçları, düzensiz beslenme alışkanlıkları yer alabilmektedir. Gebelikte kabızlık çekmek, kötü ve mutsuz bir hamilelik geçirilmesine neden olabileceği için birtakım önlemler alınmalıdır. “Hamilelikte kabızlığa ne iyi gelir?” sorusuna aşağıdaki şekilde cevap verilebilmektedir:
- Hamilelikte kabızlık sorunu çekmemek için daha çok sebze ve meyve tüketimi gereklidir. Özellikle pişmemiş sebzeler ve meyveler gebelikte kabızlık sorunu çekenler için rahatlatıcıdır.
- Hamilelikte kabızlığı gidermek için sık ve az yemek yeme metodu uygulanmalıdır. Öğün atlanmamalı ve yiyecekler iyice çiğnendikten sonra yutulmalıdır.
- Kuru meyvelerden şekersiz komposto hazırlayarak hem sıvı ihtiyacı karşılanabilir hem de bağırsaklar çalıştırılabilmektedir.
- Hamilelikte bitki çayı tüketirken dikkatli olmak gereklidir. Sıvı ihtiyacını karşılamak için tercih edilen bitki çayları, vitamin ve mineral emilimini engelleyerek bağırsak tembelliği yaratabilmektedir. Bitki çayları aynı zamanda hamilelikte tehlikeli olabileceği için mutlaka doktor kontrolünde tüketilmelidir.
- Tahıllı besinler, yulaf ezmesi, buğday kepeği gibi lifli gıdalar hamilelikte kabızlık sorunu çekenler tarafından tüketilmelidir. Kuru baklagilleri tüketmek de hamilelik dönemi boyunca hem sağlıklı hem de protein kaynağı olmaktadır.
- Hamilelikte kabızlığa doğal çözüm dendiği zaman akla gelen ilk meyve kırmızı eriktir. Kuru erik olarak veya erik suyu olarak tüketildiğinde kabızlığa karşı oldukça etkilidir.
- Bol su tüketimi, birçok faydasının yanı sıra hamilelikte kabızlık için de faydalıdır.
- Hamilelikte yürüyüş ve egzersiz yaparak metabolizmayı hızlandırabilmek mümkündür. Fiziksel aktivitelerin doktor kontrolünde gerçekleştiriliyor olması çok önemlidir
Tıpkı kabızlık gibi ishal de kişileri rahatsız eden problemlerden bir tanesidir. İshal belirtileri ve ishal tedavisi ile ilgili detayları görmek için tıklayın.
