Yediden yetmişe her yaştan insanın yaşamının çeşitli dönemlerinde mide bulantısı ile karşılaşması muhtemeldir. Mide bulantıları kimi zaman bir hastalık belirtisi olurken, kimi zaman da geçici bir durum olabilmektedir. Bulantı, insanı rahatsız eden genellikle kusmayla seyreden duygu durumudur. Kusmak ise mide içeriğinin kuvvetli bir refleksle yemek borusu ve ağız yoluyla dışarıya atılmasıdır. Memorial Sağlık Grubu Gastroenteroloji Bölümü Uzmanları mide bulantısı ve mide bulantısına iyi gelen yöntemler hakkında bilgi verdi.
Mide bulantısı nedir?
Mide bulantısı, vücudun farklı mekanizmalarından gelen uyarılar sonucunda midede bulantı hissinin ortaya çıkması ve kusmaya kadar varabilen bir tepkidir. Mide bulantısı için mide hastalığı demek doğru değildir. Mide bulantısına terleme, soluk beniz, aşırı tükürük salgılama, kalbin yavaş atması, tansiyonun düşmesi ve iştahsızlık da eşlik edebilir.
Kusma, beynin ‘medulla oblongata’ bölümünün arka kısmında bulunan ‘kusma merkezi’ tarafından düzenlenir. Bu merkez, beynin duygusal, görsel ve işitsel bölgelerinden, iç kulak ve sindirim sisteminden gelen uyarıları alır. Kusma merkezi, sindirim sistemi, vücuttaki diğer organlar, beyin korteksi, denge organı ile kimyasal maddelere karşı duyarlı olan almaçlar, inceleme alanından sinirsel uyarı almaktadır. Kişide mide bulantısı sonrası karşı konulmaz bir kusma duygusu gelişir. Bunu değerlendirip kusma olayının başlaması için karın kasına, diyaframa kasılma, mideye ve de özofagus kasına sinirsel uyarı yollamaktadır.
Bulantı genellikle ağrısız bir semptom olmasına rağmen rahatsız edicidir. Bulantı ile ortaya çıkan en yaygın semptom kusmadır. Bulantı ile de ilişkili semptomlar arasında baş dönmesi, baygınlık, ağız kuruluğu, ishal, ateş, karın ağrısı ve idrara çıkmada azalma bulunur. Bulantıya eşlik edebilecek seröz semptomlar arasında da göğüs ağrısı, konfüzyon, uyuşukluk, hızlı nabız, solunum zorluğu, aşırı terleme ve bayılma bulunur.
Mide bulantısı neden olur?
Mide bulantısının pek çok farklı nedeni olabilir. İlk akla gelen mide hastalıkları olsa da her zaman mide bulantısının nedeni mide değildir. Bulantı ve kusma sadece gastroenteroloji, dâhiliye, jinekoloji, psikiyatri, nöroloji, KBB gibi farklı branşları ilgilendirebilen bir rahatsızlıktır. Çok ciddi hastalıkların da belirtisi olabileceğinden mutlaka doktor kontörlünde önlem alınmalıdır. İlk akla gelen mide bulantısı nedenleri şöyledir;
- Mide-bağırsak enfeksiyonları
- Gıda zehirlenmeleri
- Ani başlayan gastritler
- Mide hastalıkları
- Akut gastrit
- Araç tutmaları
- İlaç kullanımı (kemoterapi, ağrı kesiciler
- Alkol kullanımı
- Stres ve anksiyete
- Gebelik
- Vertigo, kulak çınlaması
- Migren
- Tansiyon ve şeker düşüklüğü
- Beyin tümörü
- Laktoz intoleransı, çölyak hastalığı
Birçok nedene bağlı olarak gelişen mide bulantısı ardından gelen kusma hissiyle birleşince kişileri son derece huzursuz eder. Bulantıların ardında araba tutması, koku, stres ve hamilelik gibi hafif sebepler olduğu gibi, ciddi hastalıklar da olabilir. Ciddi hastalıkların habercisi olabilen mide bulantısına organik mide bulantısı da denir. Organik mide bulantılarının ardında; gıda zehirlenmesi, beyin tümörü, menenjit, vertigo, bağırsak iltihabı, reflü, migren, gastrit, ülser, apandisit vb. pek çok hastalık olabilmektedir.
Mide bulantısına ne iyi gelir?
Mide bulantılarının çoğu ciddi bir rahatsızlık belirtisi değildir. Bu nedenle kişi mide bulantısına iyi gelen bazı önlemler alarak bu durumdan kurtulabilir. Sürekli tekrar eden ve geçmeyen mide bulantıları için mutlaka uzman bir doktora başvurmak gerekir. 'Mide bulantısına ne iyi gelir?', 'Mide bulantısını ve kusmayı kontrol etmek için neler yapılabilir?' sorularına yanıt olarak mide bulantısına iyi gelen yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Açık havaya çıkıp, derin derin nefes almak, mide bulantısına iyi gelen şeyler arasındadır. Açık havada yapılan yürüyüşler sizi odaklandığınız mide bulantısından uzaklaştırır.
- Kolonya ya da size iyi hissettiren güzel ve ferahlatan kokular koklanabilir.
- Mide bulantısına baş dönmesi de eklenmişse kendinizi zorlamamalı ve dinlenmelisiniz. Kısa bir uyku ve ya sırt üstü 30 dakika kadar uzanmak bulantısının azalmasına yardımcı olacaktır.
- Bulunduğunuz ortamda kötü kokular varsa oradan hemen uzaklaşın. Baskın kokular mide bulantısının en büyük tetikleyicisidir.
- Mide bulantınıza nelerin neden olabileceğini düşünün. Gıda alerjisine karşın son 12 saatte yediklerinizi aklınızdan geçirin.
- Mide bulantısına iyi gelen çaylar arasında nane–limon gibi bitki çayları gelmektedir.
- İçeceğiniz içecekleri yavaş yavaş midenize baskı yapmadan içmelisiniz.
- Yağlı ve ağır yiyeceklerden uzak durun.
- Yemek yedikten sonra en az 30 dakika yatmayın. Bu aynı zamanda reflüyü de tetikler.
- Yavaş ve küçük lokmalar şeklinde yemek yenmelidir
- Yemek yedikten hemen sonra (yüzmek-koşmak v.b.) aktivitelerden kaçınılmalıdır.
Mide bulantısı hamilelik ilişkisi
Mide bulantısı deyince ilk akla gelen durumlardan biri de hamileliktir. Özellikle hamileliğin ilk aylarında sıklıkla bulantı görülebilir. Bu dönemde görülen mide bulantısı genellikle fizyolojik nedenlere bağlı olarak gelişir ve hamilelerin neredeyse 4’te 3’ünün ortak şikayetidir. Hamilelik döneminde artan mide bulantısının nedeni artan östrojen ve Beta HCG hormonlarının sevileridir.
Migren ağrıları çoğu zaman mide bulantısını beraberinde getirir. Aynı zamanda baş dönmesine de neden olan migren ağrıları aşırı boyutlara vardığı vakit dinlenmek şarttır. Bunun yanı sıra tamamen beyinle alakalı mide bulantıları da olabilmektedir. Kafa travması, beyin tümörleri, inme ve menenjit beyin kaynaklı mide bulantılarının nedenleridir. Aynı zamanda omurilik veya beyin sıvısı ile ilgili hastalıklar da bu durumu tetikler.
Mide bulantısı; hepatit, pankreas hastalıkları, gergin mide, mide fıtığı, gergin bağırsak, reflü, mide tahrişi, bağırsak zarının tahrişi, böbrek hastalığı, safra kesesi hastalığı, virüs kökenli kabız ve regli vb. durumlarda da sıklıkla görülür. Geçici ve ani olabilen bulantılara karşı vakit kaybetmeden doktora danışmak gerekir.
Vertigo ve iç kulak enfeksiyonu gibi rahatsızlıklar da yoğun şekilde mide bulantısına neden olabilir. İç kulak sorunları nedeniyle meydana gelen mide bulantıları genellikle yolculuk esnasında kadınları rahatsız eder. Arabaya bağlanan bu bulantının esas nedeni kulağa bağlı denge bozukluğudur.
Mide bulantısı aynı zamanda stres ve sıkıntıya bağlı olarak da sıklıkla karşımıza çıkar. Stresin mideye vurması durumuna da bağlı olarak aşırı adrenalin salgılanan durumlarda mide bulantısı da beraberinde gelir. Zayıflama hastalığı olarak bilinen anoreksiya nervoza, bulimia nevroza, gibi hastalıklarda da bulantı ve kusma görülür. Yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal anksiyete bozukluğu gibi bazı ruhsal hastalıklar da bulantıyı tetikler.
Besin duyarlılığı da mide bulantısına neden olmaktadır. Laktoz intoleransı, çölyak hastalığı neticesinde kişilerde gluten ve süt ürünlerinin vücut tarafından sindirilememesi nedeniyle bulantıya neden olur. Bakteriye maruz kalmış yiyecekleri tüketmek, aşırı mide bulantısı ve sonrasında kusma yapabilir. Aynı zamanda baş ağrısı ve ateşi de beraberinde getiren gıda zehirlenmesi durumunda en kısa zamanda hekime görünmek çok önemlidir
Hamilelikte mide bulantısına ne iyi gelir?
- Mide bulandıran yiyecek ve kokulardan uzak durmalıdır.
- Bebeğin beslenemediği korkusundan kurtulmak, bebeğin her koşulda besleneceği ve aşırı endişe duymanın mideyi daha çok etkileyeceği bilinmelidir.
- Aşırı koku yayan çiçek, deterjan vb. eşyaların uzak yerlere, balkona vs. konması gerekir.
- Sabah kusmaları için yataktan kalkmadan evvel yatar pozisyondayken bir miktar tuzlu kraker vb. şeyleri tüketmek mide bulantısına iyi gelmektedir. Bu şekilde rutin kusmalar büyük ölçüde engellenecektir.
- Papatya, ıhlamur çayları ve içlerine sıkılan limon, mide bulantısını azaltmaya yardımcı olacaktır.
- Mide bulantısına iyi gelen çaylar arasında kekik çayı da yer almaktadır. Kekik çayı 12 haftadan sonra tüketilebilir. 12 haftadan evvel tüketilmesi hamileler için risk taşıyabilir.
- Taze zencefilden yapılan çay mide bulantılarını büyük ölçüde önleyecektir. Çayın yerine zencefil koklamak da mide bulantısını bastırır.
Mide bulantısında ne zaman doktora başvurulmalı?
Mide bulantısıyla birlikte aşağıdaki şikâyetler de görülüyorsa vakit kaybetmemeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
- Göğüs ağrısı
- Şiddetli karın ağrısı veya krampları
- Şiddetli ishal
- Bulanık görme
- Bayılma
- Zihin karışıklığı
- Soğuk, nemli, soluk cilt
- Yüksek ateş ve boyun ağrıları
- Kusmuk içinde dışkı kokusu veya kan
- Hızlı nefes alma veya çarpıntı gibi belirtiler ciddi sağlık problemlerinin habercisidir.
Mide bulantısı nasıl geçer?
Mide bulantısına iyi gelen tedavi yöntemleri mide bulantısına/kusmaya neden olan faktörlere göre değişiklik gösterir. Kusma, her yaş grubunda birçok hastalığa bağlı olarak gelişebilir.
Nitekim mide bulantısı ve kusma klinik uygulamalarda kullanılan ilaçlara bağlı olabildiği gibi ilaç dışı nedenlere de bağlı olabilir.
Kusma tedavisi (yaş veya nedenden bağımsız olarak) şunları içerir:
- Kademeli olarak artırılarak berrak sıvı içilmelidir.
- Kusma geçene kadar katı yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
- Mideyi tahriş edebilecek ve kusmayı daha da kötüleştirebilecek tüm oral ilaçlar geçici olarak bırakılmalıdır.
- Kusma ve ishal 24 saatten fazla sürerse, dehidrasyonu önlemek ve tedavi etmek için oral rehidre edici çözeltiler kullanılmalıdır.
Ameliyat, radyasyon tedavisi, antikanser ilaçları, alkol ve morfin ile ilişkili kusma genellikle başka bir ilaç tedavisi tipiyle tedavi edilebilir. Öte yandan hamilelik, hareket hastalığı (taşıt tutması) ve vertigo ile ilişkili kusmayı kontrol etmek için kullanılabilecek reçeteli ve reçetesiz ilaçlar da mevcuttur. Herhangi bir ilaç kullanmadan önce mutlaka sağlık uzmanınıza danışmalısınız.
Mide bulantısı ve kusma çeşitleri
Santral Tip: Genellikle görsel ve işitsel sinyaller ile başlar. Ani başlayıp ani kaybolabilen bir hareketle, ya da kötü görünen bir yemeği görmek ya da düşünmekle olan bulantı ve kusmadır.
Periferik Tip: Sindirim sistemi ve diğer organlardan etkilenen kusmadır.
Fizyolojik Tip: Kusma merkezini etkileyen faktörlere yanıt olarak ortaya çıkan işlevsel bir tablodur. Midenin boşalmasının geciktiği durumlarda da görülebilir
Psikojenik Tip: Hastanın kendisi tarafından başlatılabilen, anksiyete oluşturan tehdit edici durumlarda ortaya çıkan bir tür.
Akut Tip: Klinik olarak bir haftadan daha kısa süren kusmalara denir.
Kronik Tip: Bir haftadan daha uzun süren kusmalardır. Akut - bulantı kusmada mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelilerdir. Akut tipi bulantı ve kusmalarda enfeksiyona bağlı nedenler, sindirim sistemi tıkanıklıkları ve zehirlenmeler akla gelmeli. Enfeksiyonun yol açtığı bulantı - kusmaya ateş ve ishal eşlik edebilir. Besinlerin alınmasından 2 - 6 saat sonra şikâyetler belirginleşir. Sindirim sistemi tıkanıklıklarında genelde karın ağrısı da görülür.
Baş ağrısı mide bulantısı yapar mı?
Baş ağrısı tek başına mide bulantısı yapmaz. Ancak migren tipi baş ağrısı çoğunlukla bulantı ve kusmayı da beraberinde getirir. Migrenin etiyolojisi, beyin zarındaki daralma, kan kışındaki azalma ve sonrasında genişleme ve kan akışında artışla, kanlanmanın düzensizliği meydana gelmekte ve meydana gelen bölgede göreceli bir basınç oluşmaktadır. Beraberinde getirdiği uyarılar nedeniyle mide bulantısı, kusma isteği görülebilir. Migren tedavisi ve önlemleri ile bu durumdan uzaklaşmak mümkündür.
Sürekli mide bulantısı neden olur?
Sürekli devam eden mide bulantıları olan hastalar mutlaka hekim kontörlünden geçmelidir. Sindirim sistemi kaynaklı uzun süren bulantılara kilo kaybı, halsizlik de ekleniyorsa mide kanserini işaret edebilir. Yıllarca süren mide bulantıları ise sorunun psikolojik olduğunu gösterir. Özellikle mide bulantısına eşlik eden diğer bulguları birlikte değerlendirmek gerekir.
Araç içerisinde mide bulantısı neden olur?
Araç içerisinde yaşanan mide bulantısı çok farklı bir mekanizma sonucu ortaya çıkıyor. İç kulakta kişilerin dengelerini sağlayan salyangoz organı bulunmaktadır. Salyangoz üç farklı açıda duran halkalara ya da yarı halkalara sahiptir. Yarı halkaların içindeki sıvı ve o sıvıların hareketini algılayan küçük algılayıcılar bulunmaktadır. Bu algılayıcılar sıvının yer değiştirmesinden yola çıkarak bizim pozisyonumuzu algılar. Kişi ani bir pozisyon değişikliğinde, öne doğru kaydığımızda, düşecek gibi olunduğunda, algılayıcılar anında bunu algılar ve vücudun düşmemesi için refleks gösterir ve denge sağlanır.
Araç içerisinde aracı kullanan kişiyi etkilemese de araç içinde bulunan kişilerin çoğunu bu durum etkiler. Araç içerisinde telefona bakma, kitap okuma, gazete okuma gibi girişimlerde bulunmak kafanın aşağıya eğilmesiyle (30-45 derecelik açı gibi) salyangozun kulakları pozisyona göre yatmış ve düzleşmiş oluyor. Kulaklar düzleşince de aracın en ufak hareketleriyle içinde ki sıvı oynamaya başlıyor. Kulaktan gelen etkileşimlerle de bulantı tetiklenmiş oluyor. Aracın gidişi ve araçta oturuş şekliyle göz kulak koordinasyon bozuklukları tetiklenebiliyor.
Çözüm olarak ise eğer uzun yola gidilecekse, araca binmeden önce mide bulantısına yönelik ilaçlar alınabilir. Kısa mesafeli yollar için kişi araca bindiğinde kafasını olabildiğince eğmemesi tavsiye edilir. Telefonla ya ada kitap göz hizasına getirilmeli, kafa kesinlikle mevcut halini değiştirmemeli.
Mide bulantısında ishal ve karın ağrısı neden olur?
Mide bulantısına ishal ve karın ağrısı eşlik ediyorsa mide bağırsak enfeksiyonunu akla getirmek gerekir. Yenilen bir gıda ya da içilen bir sıvı sindirim sistemini bozmuş olabilir. Dışarıdan alınan bir virüs de sinirim sistemini olumsuz etkilemiş olabilir. İshale genelde karın ağrısı eşlik eder. Çünkü ishal, bağırsak hareketlerinin hızlanması sonucunda bağırsak içeriğindeki suyun emilemeyip dışkının sulu biçimde atılmasıdır. Bağırsak hareketleri hızlandığında kramplar, kasılmalar midedekileri bir an önce an önce ilerletmem lazım çabaları ağrı şeklinde kendini hissettirir ve mide bulantısına neden olur. Mide bulantısı ve ishal şikayetleri ortaya çıktığında doktora görünmek gerekmektedir.
Kusmaya çalışmak zararlı mıdır?
Mide bağırsak enfeksiyonu ya da gıda zehirlenmesi gibi mideye giren bir madde sonucunda kişi mide bulantısı çekiyorsa, onu kusmak kişiyi rahatlatabilir. Ama her bulantıda kusma doğal bir süreç olarak gelişmiyorsa kusulmasına gerek yoktur. Örneğin migren gibi bir rahatsızlık sonucu oluşan bulantıyı kişi kendini kusturarak ondan kurtulamaz. Yeme- içmeye bağlı bir bulantı söz konusu olduğunda kusmaya çalışmak normal kabul edilir. Sürekli ve kontrolsüz şekilde kusulduğunda tahrişler, yemek borusunda zedelenmeler, yaralanmalar, yemek borusunda yırtık ve kanamalar olabilir. Özellikle aşırı alkol kullananlarda ve hamilelerde bu duruma sıklıkla rastlanır.
Sabah mide bulantısı neden olur?
Kişi sabah uyandığında bulantı hissi mevcutsa uyku nedeniyle uzamış açlığın getirdiği bir problem olabilir. Açlık hissi bastırıldığında geçen bir bulantı herhangi bir soruna işaret etmez. Hissedilen mide bulantısına halsizlik, terleme, çarpıntı gibi bulgular da ekleniyorsa kan şekeri düşüklüğü olabilir. Aynı şekilde mide bulantısına halsizlik ve hiçbir şey yapmak istememe gibi durumlarda ise depresyondan şüphelenilebilir. Bunun yanı sıra geniz akıntıları sabah uyanıldığında mide bulantısı yaşatabilir.
