Van’ın Çatak ilçesine bağlı Elmacı (Sortkin) Mahallesi'nde bulunan Surp Digin Kilisesi yıkılmakla yüz yüze bırakıldı. Mahallenin ismi de ‘"Surp Digin (Azize Hanım)", ‘Sortikin’ ya da "Sev Digin (Siyah Hanım)" isimleriyle biliniyor. Sortkin Çayı’nın sağ yakasında, bulunan kilise ve çevresine kurulan mahalle, Spitaq, Katar, Hewşu ve Pişta Gund dağlarının arasında yer alıyor.
Ermeni kaynaklarda 9’uncu yüzyılda yazılmış olan "Badmutyun Sırpots Hıripsimyants'ta (Hıripsime ve Azizelerin Hikâyesi)" anlatılan azizelerin seyahatlerinde bir durak noktası olarak yer alan kilisenin çok eski zamanlarda Meryem Ana’ya yapılmış bir ithafa işaret ettiği yer alıyor. Kilisenin 1895 ve 1915’te ki katliamlarda yağmalandığı bilgisinin de yer aldığı kaynakta kilisenin, Haç şeklinde, dört yapraklı yonca (taraktonoz) planlı, sütunsuz, üzerinde her iki ekseni de 11,5 metre uzunluğunda olan bir piramidin bulunduğu sekizgen bir kubbe kasnağına sahip olduğu bilgisi mevcut. Yine kilisenin 7’nci yüzyılda inşa edildiği 9’uncu yüzyılda ise genişletildiği belirtilirken, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından gasp edildiği bilgileri yer alıyor.
Köyün içerisinde kalan kilisenin etrafının zamanla toprakla dolduğu görülürken duvarları ve kubbesinde ise çökme yaşandığı gözlemleniyor. İçerisinde defineciler tarafından kazıların yapıldığı kilisenin uzun yıllar boyunca köylüler tarafından ise ahır olarak kullanıldığı belirtildi.
‘RESTORE EDİLSİN’
1915 Soykırımı’ndan sonra köye yerleştiklerini anlatan yurttaşlar, eski Ermeni evlerinin yıkıldığını kendi evlerini de bu nedenle kilisenin çevresine yaptıklarını söyledi. Yurttaşlardan Remzi Kartal, “Biz kilisenin restore edilerek onarılmasını istiyoruz. Her sene bir parçası dökülüyor. Bölgede çok kar yağdığından her sene tahrip oluyor. Bu nedenle Turizm ve Kültür Bakanı'na sesleniyoruz ve bu tarihi yapıyı onarsınlar” dedi.
ÖNEMLİ VE DEĞERLİDİR
Köylülerden Ahmet Tuci de “Cami bizim için nasıl kutsalsa kilisede Ermeniler için ibadet açısından önemli bir değerdir. Köyümüzde bulunan kilise çok eski bir tarihlidir. Biraz bakımsız kalmış. Bakımı yapılırsa daha sağlam ve güzel durur. Bu kiliseye eskiden çok papaz gelip konaklarmış. Kervanlar buraya gelip ibadetlerini yaparlarmış. Eskiden kilise daha sağlam ve iyiydi. Kim gelse define var diyerek yıkım gerçekleştirdi. Bilmeyen insanlar nedeniyle bu hale geldi. Ziyarete açılması için yeniden restore edilmesini istiyoruz” diye konuştu. (Van/MA)
