Anadolu ve Mezopotamya toprakları tarih boyuncu birçok medeniyete ev sahipliği yaptı. Bu medeniyetlerin dili ve kültürü bu toprakların her bir yerine yayıldı. Fakat ulus devletlerin ortaya çıkmasıyla farklılıklar da yok olmaya yüz tutuyor. Bunların başında ise konuşulan diller geliyor. Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) 21 Şubat Dünya Anadili Günü için 2009’da yayımladığı "Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil yok olma tehlikesi altında.
Bu dillerden birisi de Karadeniz bölgesinde konuşulan Romeika ya da bilinen adıyla Pontus Rumcası. 1923 Türkiye-Yunanistan nüfus mübâdelesine değin Sakarya ile Batum arasında yaşayan Rumlar tarafından konuşulan dil, günümüzde sadece Trabzon ve Rize'ye bağlı 70 civarında köyün yanı sıra, Yunanistan'a gönderilen Ortodoks Hıristiyan mübadillerin yaşadığı kentlerde konuşuluyor. UNESCO’nun araştırmalarına göre; Romeika sadece 780 bin kişi tarafından konuşulan “Kesinlikle tehlikede olan” diller arasında.
Romeika eğitimi veren Trabzon Tonyalı Mehmet Günaydın Mezopotamya Ajansı'ndan Tolga Güney’in sorularını cevapladı.
TÜRKÇE'Yİ OKULDA ÖĞRENDİ
Tek bir amacının Romeika’nın yaşaması olduğunu dile getiren Günaydın, “Çünkü bu dil benim yöremin ana dilidir. Biz küçükken Rumca ile büyüdük, Türkçe'yi okullarda öğrendik. Ben annemin babamın bizimle konuştuğu, rahat anlaştığı dil niye yok olup gitsin diye düşündüm” dedi. İnternete daha önce de Romeika ile ilgili videolar yüklediğini belirten Günaydın, takipçilerinden gelen “dil öğrenmek istiyoruz” mesajları üzerine ders vermeye başladığını ifade etti. Bu videolar sonrası yeni insanlar ile tanıştığını aktaran Günaydın, gelen yorumların yüzde 99’unun olumlu yönde olduğunu kaydetti. İnsanların Romeika öğrenmeye ihtiyaç duyduklarını belirten Günaydın, kendisinin bildiği Tonya’da konuşulan Romeika’yı öğrettiğini dile getirdi.
ROMEİKA’DA TÜRKÇE GİBİ BİR DİL
Yunanca ile Romeika’nın aslında tek bir dil olduğunu vurgulayan Günaydın, “Elenika yani Yunanca günümüzde kullanılan dil, Romeika ise ilk Rumların kullandığı Antik Yunanlardan kalma en eski dildir. Yunanca buradan türemiştir. Romeika da tıptı Türkçe gibi bir dildir. Türkçe nasıl farklı bölgelerde, farklı konuşma tarzları ile konuşuluyorsa, Romeika da öyledir. Trabzon’un Çaykara, Sürmene ve Tonya ilçelerinin her birinde kelimeler farklılaşmış. Aynı anlama gelen farklı kelimeler kullanılıyor. Dolayısıyla bir ilin içerisinde bile farklı şivelerle karşılaşılabiliyor” diye belirtti.
ROMEİKA DIŞLANMA SEBEBİ
Romeika’nın unutulmasının birçok nedeni olduğuna değinen Günaydın, bunun en önemli nedeninin dışlanma olduğunu söyledi. “Rumca, Romeika konuşmak ya da ‘Rum gibi olmak’ dışlanmayı gerektiriyor” diyen Günaydın, şunları söyledi: “İnsanları dillerinden dolayı yadırgamak, dillerinin konuşulmasını engellemek kadar can sıkıcı bir şey yoktur. Rumlara karşı büyük bir önyargı var. Benim yaşadığım yörede bile o önyargı var. Geçtiğimiz yerel seçimlerde bile bunun örneklerini gördük. Bir insan Rumca ya da Kürtçe bildiği için dışlanmaması lazım. İnsanlar burası Yunanistan, burası Gürcistan diye sınırları belirlemiş fakat tüm dünya bütün insanlarındır.”
GENÇLER ROMEİKA KONUŞMUYOR
Dilin unutulmasındaki diğer bir nedenin genç neslin konuşmaması olduğuna işaret eden Günaydın, kendi çocuklarının bile dili bilip anlamasına rağmen konuşmadıklarına dikkat çekti. Karadeniz bölgesinde ölen insanların bildiği Romeika kelimelerin, insanlarla birlikte öldüğünü ifade eden Günaydın, “Onlar bin kelime biliyorsa, ben 100 kelime biliyorum. Benden sonra 10 kelime bilinecek, daha sonra dil tamamen yok olacak. İnsanlar Romeikayı ne anlayacak ne de konuşabilecekler. Hangi dil olursa olsun, diller ölmesin. Bir dil yüz yıllar sonucunda gelişiyor. Fakat insanlar onu konuşmadıktan sonra ne yazık ki o dil ölüyor” ifadelerini kullandı.
ALFABE BİLMEMEK
Dilin unutulmasındaki diğer etkenin yazılı bir dil olarak kullanılmaması olduğunu sözlerine ekleyen Günaydın, Karadeniz yöresinde Romeika’nın konuşulduğunu fakat yazıya dökülmediğini aktardı. Bunun önüne geçmek için videolarında Yunan alfabesini de işlemeye başladığını ifade eden Günaydın, Yunan alfabesinde Latin alfabesinde olmayan birçok harf olduğuna dikkat çekti. Bunun sonucunda kelimelerin yazılışında sorun yaşadıklarını dile getiren Günaydın, bunun için Romeikasını geliştirmek isteyen insanların kesinlikle Yunan alfabesini öğrenmesi gerektiğinin altını çizdi.
YUNANİSTAN’DA DA AYNI DIŞLANMA
Bunlara benzer sorunları Yunanistan’da yaşayan Karadenizli Rumların da yaşadığını aktaran Günaydın, “Yunanistan’a ya da diğer ülkelere göçen Rumlar ile de irtibat halindeyim. Yunanistan’da yaşayan Rumlar kendilerinin de zorluklar yaşadığını söylüyor. Elenika konuşan Yunanlar Karadeniz’den giden Rumları ‘siz Karadeniz Rum’usunuz gerçek Yunan değilsiniz’ diye dışlıyorlar. Burada yaşayan Rumların bazıları ile çok rahat anlaşırken, anlaşamadığımız kesimde oluyor. Onlarda dillerinin ya Elenika ya da Rusya’da yaşayanlar için Rusça ile iç içe geçmesinden kaynaklı yaşanıyor” diye belirtti.
‘ÜNİVERSİTELERDE BÖLÜM AÇILSIN’
Yeryüzünde birçok dilin yok olmaya yüz tuttuğunu dile getiren Günaydın, hatta üniversitelerin bu alanda tez konuları verdiğini aktardı. Kendisi gibi Romeikanın kaybolmaması için öğretici videoların yaygınlaşmasını isteyen Günaydın, bu konuda konferanslar yapılmasının da gerektiğini vurguladı. Kendisine gelen mesajlardan Karadenizli milletvekillerinin bu konuyla ilgilenmesini istediklerini söyleyen Günaydın, “İnsanlar Karadeniz bölgesinden milletvekillerinin Romeika’nın okullarda öğretilmesi için çaba vermesini istiyor. Farklı dil ve lehçeler üniversitelerde okutuluyor. Neden Romeika’da okutulmasın? Bu konuda üniversitede bölümler açılıp insanlar yetiştirilebilir. Böylece Romeika da ölmemiş olur” şeklinde konuştu.
MA / Tolga Güney-Trabzon
