Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Genel Kurulu, 1999 yılında aldığı bir kararla 21 Şubat gününü, “Uluslararası Anadili Günü” olarak kabul etti ve ilk kez 2000 yılında, dünya çapında kültürel çeşitliliği ve çok dilliliği desteklemek amacıyla “Dünya Anadili Günü” kutlanmaya başlandı. Anadil iletişim ve kültür için önemli bir olgu olsa da politik olarak uygulanan yasaklar ve halklar üzerinde yürütülen politikalar dillerin yok oluşunu da beraberinde getiriyor.
Kürt meselesinin en önemli sorunlarından biri “anadil” üzerindeki baskı ve statüye kavuşturulmamış olması. Türkiye’de konjoktüre göre belirli dönem dil konusunda bir yumuşamaya gidilse de genellikle inkar ve yok sayma üzerinden bir politika yürütülüyor. Anadilde eğitim talebi yıllardır dillendirilirken bu talebin, hala kabul görülmemiş olması Kürtlere ve Kürtçe’ye nasıl bakıldığını da gösteriyor.
Özellikle metropol kentlerinde ana dillerini konuşan çocuk sayısı asimilasyon ve baskı politikalarından dolayı giderek azalıyor. Kişinin doğduğu andan itibaren annesinden dinlediği ninniyle başlayan süreç içerisinde çevresinden öğrendiği anadilinin yasaklanması ya da anadilinde eğitim görmesinin engellenmesi çocuklar üzerinde çok ciddi boyutta travmalara yol açıyor. Ancak tüm bu baskı ve olumsuzluklara rağmen anadili yaşatmak için uğraşanlar var.
Ankara’nın farklı ilçelerinde yaşayan Roza Karaaslan (8) ve Amara Üstündağ (11) Ankara’da dillerini öğrenen ve yaşatan çocuklardan. 21 Şubat Anadil Günü kapsamında Roza ve Amara anadili ve maruz kaldıkları zorlukları anlattı.
'HERYERDE KÜRTÇE KONUŞMALIYIZ'
Roza Kürtçe, İngilizce, Rusça, Türkçe olmak üzere 4 dil biliyor aynı zamanda piyano çalıyor. Roza’nın kendisine ait Kürtçe bestesi de var. 2 yaşındaki kardeşi Leyla ile Kürtçe konuşan Roza, Kürtçe şarkı ve bestelerini kendi You Tube kanalından paylaşıyor. Mardin Kızıltepe’de doğan ve yaklaşık bir buçuk yıldır Ankara’da yaşayan Roza, Kızıltepe’de neredeyse tüm çocukların Kürtçe konuştuğunu ancak Ankara’da çok az kişinin Kürtçe bildiğini dile getirdi. Kürtçeyi anne ve babasından öğrendiğini belirten Roza, Kürtçenin çok güzel bir dil olduğunu ve Kürtçe konuşmayı çok sevdiğini belirtti. Herkesin Kürtçe öğrenmesini isteyen Roza, “Evde genellikle Kürtçe konuşuyoruz. Okula gidince Türkçe ve İngilizce konuşuyorum ama bu durum beni zorlamıyor. Her yerde evde, dışarıda Kürtçe konuşmalıyız” dedi.
'KÜRTÇEYİ KONUŞUN VE SEVİN'
Kürtçe öğrenmenin zor olmadığını ve herkesin öğrenebileceğine dikkat çeken Roza, müzik konusunda Kürtçenin eğlenceli bir dil olduğunu söyledi. Roza, “ Bence tüm çocuklar anadili ile konuşmalı, çünkü bizim için daha iyi bir durum. Sadece Kürtçe değil Zazaca, Arapça, İngilizce kimin ana dili neyse bence o dilde konuşmalı” ifadelerini kullandı. Roza genellikle Zarok TV izlediğini belirterek akranlarına şöyle seslendi: “Sizde Kürtçe öğrenin, Kürtçe konuşun ve Kürtçeyi sevin”
KÜRTÇE ÖĞRENİM GÖRDÜĞÜ OLUK KHK İLE KAPATILDI
Amara Üstündağ ise Kürtçeyi Erzurum’un Karayazı İlçesi’nde yaşayan anneannesinin yanında öğrenir ve ardından Van’da 2015 yılında Demokratik Bölgeler Partili İpekyolu Belediyesi tarafından açılan Fatma Tokat Kürtçe Dil Okulu’na giderek daha da pekiştirir. Burada bir yıl öğrenim gören Amara, okulunun Olağanüstü Hal (OHAL) döneminde çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatılmasından ardından Ankara'da okula başlamak zorunda kaldı.
'KÜRTÇEYİ KENDİ DİLİM OLDUĞU İÇİN SEVİYORUM'
İlk zamanlar baya zorluk çektiğini ancak daha sonra Türkçeyi öğrenmesinin zor olmadığını belirten Amara, şimdi iki dili aynı anda konuştuğunu dile getirdi. “Kürtçeyi kendi dilim olduğu için seviyorum” diyen Amara, şöyle devam etti: “ Evde Kürtçe konuşup eğitim gördüğüm dilim beni bazen zorluyor ama bir yandan da daha geliştirici. Evde Kürtçe dışında kesinlikle başka bir dilde konuşmuyorum. Anadilde eğitim görmek istiyorum, kendi dilimde eğitim alsaydım daha güzel olurdu. Okulum kapatılmasaydı şu an çok daha iyi bir eğitim görebilirdim.”
'HERKES ANA DİLİNDE OYNAYABİLMELİ'
Amara’nın da akranlarına şöyle bir çağrısı var: “Ben köydeki arkadaşlarımla Kürtçe oynuyordum. O günleri çok özlüyorum. Herkes, istediği yerde anadilinde oynayabilmeli.”
KURMANCÎ
Roza Karaaslan û Amara Ustundag ên li Enqereyê dijîn tevî hemû zext û polîtikayên asîmîlasyonê bi zimanê xwe bi kurdî diaxivin. Roza û Amara diyar kirin ku divê hemû kes bi zimanê xwe perwerdeyê bibînin û gotin divê bikaribin lîstika xwe bilîzin.
Lijneya Giştî ya Rêxistina Çand, Zanist û Perwerdeyê ya Navneteweyî (UNESCO) bi biryara di 1999'an de girt 21'ê Sibatê wekî Roja Zimanê Dayikê ya Navneteweyî îlan kir û cara yekem di sala 2000'î de bi armanca piştigiriya ziman û pirrengiya çandê ev roj hat pîrozkirin. Zimanê dayikê her çiqas ji bo têkiliyê û çandê pêwist be jî qedexeyên bi awayekî polîtik pêk tên û qedexe dibe sedema tunekirina zimanan.
Yek ji merseleya kurd a herî girîng zextên li ser zimanê dayikê ye. Li Tirkiyeyê li ser înkar û îmhayê polîtîkayên ziman tê meşandin. Daxwaza bi zimanê dayikê perwerde nayê qebûlkirin.
Bi taybet li bajarên metropol ji ber zext û polîtikayên asîmîlasyonê axaftina bi zimanê dayikê her ku diçe kêm dibe. Ev yek jî li ser zarokan travmayekê çêdike. Lê belê tevî van polîtikayên zext û asîmîlasyonê jî kesên ji bo zimanê dayikê têkoşînê didin hene.
Roza Karaaslan (8) û Amara Ustundag (11) yên li navçeyên cuda yên Enqereyê dijîn ji zarokên bi zimanê xwe diaxivin û didin jiyîn in. Di çarçoveya 21'ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê de zehmetiyên ku pê rû bi rû dimînin anîn ziman.
'Divê em li her derê bi kurdî biaxivin'
Roza bi zimanê Kurmancî, Îngilizî, Rûsî û Tirkî bi tevahî 4 zimanan dizane û li piyanoyê dide. Besteya bi kurdî ya aîdî Rozayê jî heye. Rozaya ku bi xwişka xwe ya Leyla ya 2 salî re bi kurdî diaxive besteyên xwe yên bi kurdî di qenala xwe ya youtubeyê de parve dike. Rozaya li Qosera Mêrdînê dijî û ev nêzî sal û nîvekê ye li Enqereyê dijî da zanîn ku li Qoserê hema heman her zarok bi kurdî diaxivin lê belê li Enqereyê pir kêm zarok diaxivin. Roza da zanîn ku zimanê kurdî pir xweş e û got li mal em bêtir bi kurdî diaxivin û ez dema diçin dibistanê ez bi tirkî û îngilizî diaxivim. Roza got divê li her derê kurdî bê axaftin.
'Ji kurdî hez bikin û biaxivin'
Rozayê bi lêv kir ku hînbûna kurdî ne zor e û wiha domand:"Di warê muzikê de jî zimanê kurdî gelekî xweş e. Divê hemû zarok zimanê xwe biaxivin. Divê her kes bi zimanê xwe biaxivin. Ez li Zarok Tv yê temaşe dikim. Bila her kes kurdî hîn bibe û biaxive."
Dibistana lê bi kurdî hîn dibû bi KHK'ê hat girtin
Amara Ustundag kurmancî li Gogsiya Erziromê li hinda dayika xwe hîn dibe û diçe Dibistana Kurdî ya Fatma Tokat a ji aliyê Şerdariya Rêya Armûşê ya DBP'ê ya di 2015'an de Wanê hat vekirin. Amara li vir salekê perwerdeyê dibîne lê belê dibistana wê bi KHK'ê tê girtin û dawiyê tê li Enqereyê dest bi dibistanê dike.
'Ji ber kurdî zimanê min e jê hez dikim'
Amarayê da zanîn di destpêkê de wê zehmetî didît lê dawiyê hînbûna tirkî ne zor bûye û wiha got:"Li malê tenê em bi kurdî diaxivin. Ji ber kurdî zimanê min e jê hez dikim. Ez bi zimanê kurdî perwerdeyê dixwazim. Heger dibistana min nehata girtin min ê perwerdeyeke hîn baş bigirta. Divê her kes bikaribe bi zimanê xwe lîstikan bilîzin."
Jinnews Haber Ajansı
