Beşar Esad döneminde Suriye’nin başbakanı olan Muhammed Celali devletten 140 dolar maaş aldığını, geçimlerini sağlamak için eşiyle birlikte çalıştığını söyledi. 150 metrekarelik bir evde yaşayan Celali, ülkesini yoksulluk ve yolsuzluğun yıktığını ifade etti. İran’ın Suriye’ye verdiği desteğe de değinen Celali, “İran, Suriye'ye her yıl 3 milyar dolar yardım ediyordu. Şu an Suriye'nin İran’a 30 milyar dolar borcu var” dedi.
Esad’ın rejimini iki sebep yıktı
Beşar Esad döneminin son başbakanı Muhammed Gazi Celali, Rûdaw’dan Hevidar Ahmedi'e konuştu.
Muhammed Gazi Celali, “13 yıldır devam eden savaş değil, Suriye rejiminin çöküşüne yoksulluk ve yolsuzluk neden oldu” dedi.
8 Aralık 2024 sabahı Suriye halkı, ülkelerini 24 yıldır yöneten başkanlarının ülkeyi terk ederek Rusya’ya gittiğini öğrendi.
Kızgın kalabalık ve Heyet Tahrir Şam’a (HTŞ) bağlı silahlı grupların korkusundan dolayı ülkeyi terk eden Beşar Esad ile birçok bakan, üst düzey askeri ve güvenlik yetkilisinin aksine Celali ülkesinde kalmayı tercih etti.
Şam’da kalmayı tercih eden Celali, “Çekip gitmek gibi bir korkum olmadı. 8 Aralık 2024 sabahı, HTŞ güçleri Şam’a ulaşmadan önce, 20 asker beni koruyordu, ancak hepsi gitti. Ailem ve ben yalnız kaldık” dedi.
Rejimin düşüşünün sabahında Celali’ye HTŞ lideri Ahmed Şera’dan bir telefon geliyor. Şera, Celali’ye Şam’da kal bizim korumamız altında olacaksın diyor. Celali ise Şera’ya “Ben ülkemde kaldım ve diğerleri gibi terk etmedim” diye cevap veriyor.
Esad’ın düşüşünden iki gün sonra, Ahmed Şera’nnn isteği üzerine Celali, başbakanlık görevini Muhammed Beşir’e devrederek 2025 yılına kadar geçici bir hükümet kuruluyor.
Celali, Şam dışında, ailesiyle birlikte 150 metrekarelik bir apartman dairesinde yaşıyor. Röportaj sırasında sürekli paketi 50 bin Suriye lirası (yaklaşık 4 dolar) olan Marlboro sigara içti. Görüşme boyunca beş sigara içen Celali’nin oturduğu odayı duman kapladı. 5 gündür tıraş olmamıştı, Hevidar neden tıraş olmadığını sordu, Celali bir sigara daha yakarak bu soruyu yanıtsız bıraktı.
Muhammed Gazi Celali, başbakan olmadan önce Suriye Üniversitesi başkanıydı. Bir süre de İletişim Bakanlığı yapmıştı.
Daha önce Bakanlık görevini üstlenmiş ve üst düzey güvenlik şefi olan bir şahıs tarafından arandığını belirten Celali, başbakanlık teklif edildiğini söyledi.
Başbakan olacağı sürecin kesinleşmesinin ardından bir bakanlığın bir kişiye verilmesi karşılığında kendisine 100 altın teklif edildiğini ifade eden Celali, bu teklifi reddettiğini söyledi.
Celali’ye göre, Esad rejiminin çöküşünün ana nedeni yoksulluk ve yolsuzluktu. Başbakan olarak aylık maaşı 2 milyon Suriye lirasıydı, bu da yaklaşık 140 dolara denk geliyordu.
Bakan maaşı ise 1 milyon Suriye lirasıydı, yani 70 dolardı. Ortalama bir memur 20 dolar, bir asker ise 17.5 dolar maaş alıyordu.
Celali, düşük maaşlar nedeniyle ailesiyle birlikte başka işler yaparak geçinmek zorunda kaldıklarını anlattı.
Celali başbakan olduğu süreçle ilgili, “Daha önce üniversite başkanıydım, eşim mühendis olarak bir şirkette çalışıyordu. Ofisimde danışmanlık hizmetleri sunuyorduk. Bu şekilde çalışmak zorundaydık, çünkü anca yaşamak için masraflarımızı karşılayabiliyorduk. Eşimle birlikte aylık toplam kazancımız 2.000 doları buluyordu” dedi.
"Merkez Bankasında 100 milyon dolar vardı, tamamı Suriye lirasıydı"
Suriye’deki durumu anlatmak için Muhammed Celali, şöyle bir örnekle izah etmeye çalıştı:
“Aylık 17.5 dolar maaş alan bir asker karşılıksız nasıl canını tehlikeye atarak bu ülkeyi ve bu yönetimi korur.”
Suriye devriminden önce ülkede günlük 300 bin varil petrol üretiyordu, ancak petrol Şam’ın yönetiminden çıkmıştı.
Suriye hükümeti, 2025 yılı için bütçe hazırlığı yapıyordu. Muhammed Celali'nin aktardığına göre 52 milyar Suriye lirası, yüzde 20 açıkla 2025 bütçesi hazırlıyordu ve Suriye'nin gelirinin büyük kısmı vergilerden geliyordu.
Celali, “Esad düştüğünde merkez bankasında yaklaşık 100 milyon dolar vardı, tamamı Suriye lirasıydı, dolar ya da döviz değil" dedi.
Suriye büyük bir elektrik kriziyle karşı karşıya kaldı ve elektrik üretimi %700 oranında azaldı. Eski başbakanın ifadelerine göre, Suriye'de savaş başlamadan önce 8000 megavat elektrik üretiliyor ve bu miktar artıyordu. Suriye, elektrik fazlasını ihraç ediyordu. Şu anda ise Suriye'nin elektrik üretimi 1000 megavata düştü. Ülkenin 24 saat kesintisiz elektrik sağlaması için 7000 megavat elektriğe ihtiyacı var.
"Suriye'nin İran'a 30 milyar borcu var"
Muhammed Celali bu röportajda, İran İslam Cumhuriyeti’nin Beşar Esad rejimine verdiği desteği hakkında, "İran, Suriye'ye her ay 2 milyon varil petrol veriyor ve biz de 1 milyon varil petrol satın alıyoruz. Irak ise ABD baskısı nedeniyle Suriye'ye petrol sağlayamıyordu" ifadelerini kullandı.
Muhammed Celali, İran’ın Suriye’ye yaptığı mali desteği şu anlattı:
"Devrimin başlangıcından bu yana İran, Suriye'ye her yıl 3 milyar dolar yardım etti. Şu an Suriye'nin İran’a 30 milyar dolar borcu var."
