Kulak çınlaması (tinnutus) kişilerin yaşam kalitesi ciddi anlamda düşürülebilen ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabileceği gibi, katlanılmaz şekilde rahatsızlık verici olabilir. Kulak çınlaması yaygın bir sorundur. İnsanların yaklaşık yüzde 15- 20’sini etkileyen kulak çınlaması şikayeti özellikle yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olarak görülür. Kulak çınlaması genellikle kişinin kendi kulağı tarafından üretilir. Kulak çınlaması hastalık olarak değil belirti olarak değerlendirilir. Tinnitus yani kulak çınlaması genellikle yaşa bağlı işitme kaybı, kulakta meydana gelen yaralanmalar, iç kulaktaki işitmeyi algılayan tüylü hücrelerden ve/veya işitme sinirindeki bir takım rahatsızlıklardan veya dolaşım sistemi problemi gibi nedenlerden kaynaklanır. Ancak aşırı sessiz bir ortamda sağlıklı genç insanların %95’i çınlama algılamıştır. Dolayısıyla çınlamanın herkeste olduğu; ancak bir takım patolojilerle hissedilir hale geldiği düşünülmektedir.
Kulak çınlaması nedir?
Kulak çınlaması (tinnitus) çoğunlukla uğultu, ıslık, su ve rüzgar gürültüsünü andıran sesler duymak şeklinde tarif edilebilen hafif ve yüksek şiddetli gelişebilen bir şikayettir.
Kulak çınlamasının kişiye doğrudan bir zararı olmasa da, kulak çınlamasının altında yatan sebep zarar verici olabilmektedir. Bu bağlamda her çınlama hastası araştırılarak sebep ortaya konmaya çalışılmalıdır. Şayet araştırma sonucunda kulak çınlamasına yol açan herhangi bir neden bulunamazsa; çınlamanın sağlığa bir tehdit oluşturmadığı söylenebilir. Sonuç olarak hastanın endişesi ortadan kaldırılırsa hasta bir süre sonra çınlamayı algılamamaya başlayabilir
Bazı kişilerde ise kulak çınlaması, çok ciddi psikolojik etkilere yol açabilir. Bunların arasında depresyon, anksiyete, dikkat bozukluğu, uyku problemleri sayılabilir. Bu hastalarda tedavi şart olduğu gibi psikiyatrik destek de gerekmektedir.
Kulak çınlaması neden olur? Kulak çınlaması nedenleri nedir?
Kulak çınlaması bir hastalık değil, bir belirtidir. Kulak çınlamasının nedenleri arasında kulak yolunu tıkayan kulak kiri, dış kulak yolu ve orta kulak iltihabı, kulağın yüksek sese maruz kalması, kulak ve kafa travmaları, çene eklemi bozuklukları, yüksek tansiyon, damar sertliği, omurilik kaynaklı hastalıklar, yaşlanma kaynaklı işitme kayıpları, otoskleroz ve Meniere hastalığı gibi bazı iç kulak hastalıkları, kulağa zararlı bazı ilaçlar, iç kulak ve beyin sapı tümörleri, metabolik hastalıklar, böbrek hastalıkları, hormonsal bozukluklar sıralanabilir.
Kulak çınlamasına yol açan nedenler özetle şunlardır:
İşitme kaybı
İç kulakta (koklea), kulağın ses dalgalarını aldığında hareket eden küçük, hassas tüy hücreleri vardır. Bu hareket, kulaktan beyne (işitme siniri) giden sinir boyunca elektrik sinyallerini tetikler. Beyin bu sinyalleri ses olarak yorumlar. İç kulağını içindeki kıllar bükülür veya kırılırsa (bu yaşlandıkça veya düzenli olarak yüksek seslere maruz kaldığınızda olur) -beyine rastgele elektriksel uyarılar sızdırılmasıyla kulak çınlaması şikayeti oluşabilir.
Kulak enfeksiyonu veya kulak kanalı tıkanıklığı
Kulak kanallarında sıvı birikmesi neticesinde kulaklar tıkanabilir. Bu durum da kulaktaki basıncı değiştirerek kulak çınlamasına neden olabilir.
Baş veya boyun yaralanmaları
Baş veya boyun travması iç kulağı, işitme sinirlerini veya işitmeye bağlı beyin işlevini etkileyebilir. Bu tür yaralanmalar genellikle tek kulakta çınlamaya neden olur.
Kullanılan bazı ilaçlar
Kullanılan bazı ilaçlar kulak çınlamasına neden olabilir veya çınlamanın şiddetini artırabilir. Genel olarak bu ilaçların dozu ne kadar yüksekse kulak çınlaması o denli şiddetlenebilir. Tinnitusa neden olduğu bilinen ilaçlar arasında nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ve bazı antibiyotikler, kanser ilaçları, diüretikler, antimalaryal ilaçlar ve antidepresanlar bulunur.
Kulak çınlamasına yol açabilen daha az yaygın nedenler de şunlardır:
Meniere hastalığı
Kulak çınlaması bir iç kulak hastalığı olan Meniere hastalığının erken bir göstergesi olabilir.
Östaki borusu disfonksiyonu
Uçak yolculuğu örneğindeki gibi atmosfer basıncı değişikliklerinde kulak zarına dışarıdan olan tazyik östaki disfonksiyonu olan kişilerde tüp yeterince çalışmadığı için karşılanamaz. Bu durumda kulak zarının çökmesine bağlı kulak çınlaması şikayeti oluşabilir.
Kulak kemiği değişiklikleri
Orta kulaktaki kemiklerin sertleşmesi (otoskleroz) işitme duyusunu etkileyebilir ve bu durum da kulak çınlamasına neden olabilir.
İç kulakta kas spazmları
İç kulaktaki kaslar gerilebilir (spazm), bu durum da kulak çınlaması, işitme kaybı ve kulakta dolgunluk hissine neden olabilir.
Temporomandibular eklem (TME) bozuklukları
Başın her iki yanında kulakların önünde bulunan ve alt çene kemiğinin kafatasınızla buluştuğu yer olan TMJ ile ilgili sorunlar da kulak çınlamasına yol açabilir. Yani çınlayan kulaklar bazen çene veya dişlerle ilgili işitsel olmayan bir sorunla ilgili olabilir.
Akustik nöroma veya diğer baş ve boyun tümörleri
Akustik nöroma, beyinden kulağa giden kraniyal sinirde gelişen, denge ve işitmeyi kontrol eden iyi huylu bir tümördür. Bununla birlikte diğer boyun veya beyin tümörleri de kulak çınlamasına neden olabilir.
Kan damarı hastalıkları
Kulak çınlaması kan damarı hastalıklarından da kaynaklanabilir.
Diğer kronik hastalıklar
Diyabet, tiroid problemleri, migren, anemi ve romatoid artrit ve lupus gibi otoimmün bozuklukları içeren rahatsızlıkların tümü kulak çınlaması ile ilişkilendirilebilir.
Kulak çınlaması için risk faktörleri nelerdir?
Oldukça yaygın şekilde görülebilen kulak çınlamasında bazı risk faktörleri şunlardır:
Yüksek sese maruz kalma
Ağır ekipman, motorlu testereler ve ateşli silahlardan çıkan yüksek sesler, gürültüyle ilgili işitme kaybının yaygın kaynaklarıdır. MP3 çalarlar gibi taşınabilir müzik cihazları da uzun süre yüksek sesle çalınırsa gürültüye bağlı işitme kaybına neden olabilir. Özellikle gürültülü ortamlarda çalışan kişiler risk altındadır.
Yaş
Yaşlanan kişilerin kulaklarınızda şleyen sinir liflerinin sayısı azalır ve bu durum da kulak çınlamasıyla ilişkili işitme sorunlarına neden olabilir.
Cinsiyet
Kulak çınlaması şikayeti erkeklerde kadınlara nazaran daha fazla görülür.
Tütün ve alkol kullanımı
Sigara içen kişilerde kulak çınlaması gelişmesi riski daha yüksektir. Aşır alkol tüketimi de kulak çınlaması gelişmesini artırabilen risk faktörleri arasındadır.
Bazı sağlık sorunları
Obezite, kardiyovasküler problemler, yüksek tansiyon, artrit veya kafa travması öyküsü kulak çınlaması riskini artırır.
Kulak çınlamasının belirtileri nelerdir?
Kulak çınlaması, ıslık sesi, tıslama sesi, uğultulu, yüksek tonlu ve zonklama şeklinde kendini belli edebilir Çınlama esnasındaki bu sesler bazen sinir bozucu bir hale vararak kişinin psikolojik durumunu da etkileyebilir. Bazı durumlarda, çınlama esnasındaki ses o kadar yüksek olabilir ki, harici sesi konsantre olma zorlaşabilir. Durumdan şikâyetçi olan hastadan başkası bu sesi duymaz.
Öte yandan nadir durumlarda, kulak çınlaması (tinnitus) genellikle kalp atışıyla aynı zamanda ritmik şekilde bir nabız veya boğmaca sesi olarak belirebilir. Bu duruma pulsatil tinnitus denir. Doktor muayene sırasında bu tür kulak çınlamasını duyabilir.
Kulak çınlamasının kişiye etkileri nelerdir?
Kulak çınlaması bazı kişilerde şu etkilere neden olabilir.
- Aşırı sıkıntı
- Depresyon
- Sık sık ruh hali değişimleri, anksiyete atakları
- Gerginlik, sinirlilik veya hayal kırıklığı
- Zayıf konsantrasyon
- Uyku problemleri
Kulak çınlaması şikayetinde hangi durumlarda doktora başvurulmalıdır?
Kulak çınlamaları ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabileceği gibi kişinin hayat kalitesini düşererek şekilde rahatsızlık verici de olabilir. Nitekim kulak çınlaması şikayetlerinde doktora başvurulmalıdır.
Özellikle aşağıdaki durumlarda vakit kaybedilmeden doktora başvurmak gerekmektedir.
- Soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra gelişen ve bir hafta içinde düzelmeyen kulak çınlamaları şikayetlerinde
- Kulak çınlamasıyla birlikte seyreden işitme kayıpları ve baş dönmesi şikayetlerinde
- Kulak çınlamasının bir sonucu olarak meydana gelen anksiyete veya depresyon şikayetlerinde
Kulak çınlaması tanısı nasıl konulur?
Doktor öncelikle hastanın öyküsünü öğrenmek ister. Doktor kulak çınlamasına yol açan nedenlerin kulağa bağlı sebeplerden oluştuğunu düşündüğü takdirde odyometrik muayene ile Eğer kulağa bağlı sebeplerden kaynaklandığı düşünülüyorsa, odyometrik muayene ile dış kulak yolunda, orta kulakta veya kulak zarında çınlamaya neden olabilecek bir sorun arar. Kas-iskelet sistemi faktörleri, çene sıkma, diş gıcırdatma, önceden yaralanma veya boyundaki kas gerginliğinin bazı durumlarda kulak çınlamasını daha belirgin hale getirebileceğinden doktor kişinin kaslarını kısmasını çene veya boynu belirli şekillerde hareket ettirmesini isteyebilir.
Sürekli, sabit ve yüksek perdeli (en yaygın tür) kulak çınlaması, genellikle işitme sistemindeki bir sorunu gösterir ve bir odyolog tarafından yapılan işitme testlerini gerektirir. Bir tümör veya kan damarı anormalliğini kontrol etmek için MRI veya BT görüntülemesi gerekebilir.
Kişinin genel sağlığı da kulak çınlamasının şiddetini ve etkisini etkileyebilir. Doktor bu nedenle aynı zamanda kişinin fiziksel aktivitelerini uyku düzenini ve stres seviyenizi de değerlendirebilir.
Pulsatil tinnitus’ın ( bu sesi muayene sırasında doktor da duyabilir) neden kaynaklandığını teşhis etmek için kullanılabilecek görüntüleme cihazları ise şunlardır:
- Anjiyografi
- Bilgisayarlı tomografik anjiyografi (CTA)
- Bilgisayarlı tomografi (CT) taraması
- Manyetik rezonans anjiyografi (MRA)
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)
- Temporal kemik BT taraması
- Ultrason
Kulak çınlaması nasıl geçer? Tedavi yöntemleri nelerdir?
Kulak çınlaması özellikle aniden, işitme kaybıyla birlikte ortaya çıktığında tedirgin edicidir. Böyle bir durumda acilen Kulak burun boğaz (KBB) uzmanına başvurulmalıdır. İşitme kaybının olmadığı bir durumda ise önce sakin olunmalı ve dinlenilmelidir; iyi bir uyku çekmek önemlidir. Durumun birkaç saati aşkın devam etmesi durumunda acele olarak KBB uzmanına başvurulmalıdır. Aniden oluşan ve ağır seyreden çınlama hastalarının yüzde 70’i erken ve acil tedaviyle tamamen iyileşmektedir. Ancak uzun zamandır çınlaması olan hastalarda tedavi daha zor olmaktadır.
Altta yatan sağlık sorunları ortadan kaldırılarak kulak çınlaması tedavi edilebilmektedir; ancak her çınlamayı tümüyle iyileştirmek mümkün olmayabilir. Hastalara; ‘alışman lazım, bu ses ömrün boyunca seninle olacak, yapabilecek bir şey yok’ gibi ifadeler kullanmak, zaten tedirginlik ve korku içinde olan hastayı daha da endişeye sürükleyebilir. Nedene yönelik tedavi, çeşitli ilaçlar ve psikiyatrik destek medikal tedavinin temelini teşkil eder. Buna rağmen çınlamayı tamamen kesmek mümkün olmayabilir. Ancak hastaları daha iyi duruma getirecek ve çınlama ile baş etmelerini sağlayacak tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:
- Çınlaması olan hastalar sessiz ortamda kalmaktan kaçınmalıdır. Özellikle geceleri sessiz ortamda açılan hafif bir müzik çoğu hastanın çınlamasını baskılayacak ve rahatsızlık verici olmasını engelleyecektir.
- Çınlama etkisizleştirme terapisi isimli bir teknik ile hastaya bilinçaltında çınlamanın sağlığına tehlike oluşturmadığı öğretilebilir ve çınlamaya karşı hasta kendini yeniden şartlandırabilir. Böylece, hastanın çınlama sesi ile baş etmesi ve bir süre sonra sesin daha düşük olarak algılanması sağlanır.
- Çınlama maskeleyici cihazlar.
- Soft lazer uygulamaları.
Kulak çınlamasını önlemek için herhangi bir şey yapabilir miyim?
İç kulaktaki duyusal kıl hücrelerinin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan gürültü kaynaklı işitme kaybı, kulak çınlamasının en yaygın nedenlerinden biridir. Yüksek sese maruz kalmayı sınırlamak için sesten uzaklaşarak, sesi kısarak veya kulak tıkacı veya kulaklık takarak yapılacak her şey kulak çınlamasını önlemeye yardımcı olacaktır.
Kulak çınlamasına ne iyi gelir? Kulak çınlaması için evde neler yapılabilir?
Çoğu kulak çınlaması vakasında evde tedaviye başlamadan önce kulak çınlamasının tedavi edilebilir veya başka bir sorundan kaynaklanmadığından emin olmak için bir kulak, burun ve boğaz doktoru tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bitkisel ev ilaçları ( ginkgo biloba, melatonin ) ve çinko vitamini , Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisi tarafından önerilmemektedir.
Ayrıca Lipo-flavonoid de kulak çınlamasını hafifletmenin bir yolu olarak pazarlanan bir takviyedir; ancak lipo-flavonoidin kulak çınlaması vakaları için etkili olduğuna dair mevcut bir bilimsel kanıt yoktur; söz konusu takviye Meniere hastalığının semptomları için faydalı olabilir. Kulak çınlamasına odaklanmamaya çalışılmalıdır. Zira kulak çınlamasına odaklanılması durumu daha da kötüleştirebilir. Hobiler ve aktiviteler kulak çınlaması şikayeti olan kişinin zihninin zihninizi ondan uzaklaşmasına yardımcı olabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
