Dünyada sayısız çeşidi bulunan sumak ağacı, Türkiye’de de birçok bölgede dağlık alanlarda yetişiyor. Karasal iklime sahip olan Van’ın Başkale ilçesine bağlı olan Atês (Öncüler) köyünde de bolca yetişen sumak, yaz sonlarında toplanmaya başlıyor. Yüzlerce yıldır köylülerin kendi kullanımları için topladığı sumağın bu yıl da toplanma vakti geldi.
‘Toplanması kadar işlenmesi de zahmetli’
Köyün yakınındaki dağlık alanda yetişen sumağın işlenmesinin de toplanması kadar zahmetli olduğunu belirten Behice Özdemir, “Sumak doğal olarak yetişen bir bitkidir. Ağustos ayının başından eylül ortalarına kadar toplanır. Biz de her ağustos ayında kadınlarla toplanır sumak toplamaya gideriz. Her yemekte kullanabiliyoruz. Sumak aynı zamanda her hastalığa da deva bir bitki türüdür. Toplanması zor ama bu zahmete değiyor” dedi.
Sumağın yapılışını da anlatan Behice, “Bunun çeşitli evreleri var. Tek tek bitkinin ucundaki taneler toplanır. Toplanan sumak tohumları, güneşte kurutulur. Sonra savrulup temizlenir. Sonra taş dibeklerde 2 saat kadar dövülüp, kabuğu çekirdeğinden ayrılır ve kalan kısım da sofralarda kullandığımız sumak haline gelir” dedi.
‘Yağmur almaması gerekiyor’
Sumak toplamaya gelen kadınlardan Semra Yıldırım da, her yıl sumak topladıklarını belirterek, “Bütün köy bundan faydalanıyor ve yararlanıyor. Sumak çok narin bir bitkidir. Yağmurun sumağa değmemesi gerekir. Değdiği gibi bitki tadını ve ekşiliğini kaybediyor. Bu yüzden yılın bu dönemlerinde toplamaya çıkarız. Topladığımız gibi yemeklerde kullanıyoruz. Her şekilde kullanılabilir bir bitki. Başkale’de bir bizim köyde bir de yakınımız da olan Ömerya köyünde yetişiyor” dedi.
Semra sumağın ayrıca birçok hastalıktan korunmak için de önemli bir bitki olduğunu söyledi.
‘Yemeklere de ayrı bir tat veriyor’
Sumağın değerli bir bitki olduğunu, her yıl yakın köylerden de sumak toplamaya gelindiğini aktaran Deniz Yıldırım, “Köyümüzde hem bize hem de çevre köylere yetecek kadar var. Her yemekte kullanıyoruz. Limon yerine sumak tercih ediyoruz. Yemeklere ayrı bir tat ve lezzet veriyor” diye konuştu.
