Haber: Melissa Feza Katlar
2011 yılında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere dayanarak ülkedeki engelli nüfusunun yaklaşık 5 milyon olduğunu belirtiyor. Bu rakam, toplam nüfusun %6,6'sını temsil ediyor. Ancak, bu büyük engelli nüfusun sadece 1 milyon 1 bini istihdam ediliyor ve geriye kalan 4 milyon engelli, istihdam sürecinin dışında kalıyor. Engellilerin iş arama sürecinde ve çalışırken yaşadıkları sorunları Van İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği ve işaret dili tercümanı İnan Bozkayar ile konuştuk.
"Devlet,engellilere yönelik istihdamı artırmak için ciddi adımlar atmalı”
Engelli bireyler, önyargılar, ötekileştiren tavırlar ve söylemlerle iş hayatında da sık sık karşılaşıyorlar.Van İşitme Engelliler ve Aileleri Derneğinin son yaptığı araştırmalara göre toplumda engellilerin muhtaç ve sürekli aciz bireyler olarak görülmesi bu sorunu daha da derinleştiriyor. Ayrıca, eğitim almış ve vasıflı engelli bireylerin sayısının az olması, engellilere yönelik kotaların uygulanamaması ve engellilerin genellikle temizlik işlerine veya arka planda görevlere atanması, bu sorunların daha da artmasına yol açıyor.
Van İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği yetkilisi, "Engelli bireyler, engelsiz bireylere göre iş hayatında daha fazla istismar ve şiddete maruz kalıyorlar. Bu sorunun temelinde, engelliliğe muhtaçlık zihniyeti ve bakış açısı yatıyor" ifadelerini vurguladı. Ayrıca, devletin engellilere yönelik istihdamı artırmak için ciddi adımlar atması gerektiğini belirterek, "Mesleki eğitim imkanlarının artırılması ve kamuda ayrılan engelli kotalarının doldurulması, bu sorunun çözümü için önemli adımlar olacaktır" şeklinde konuştu.
Engelli kadınların çifte zorluğu
Van İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği, engelli kadınların iş hayatında hem kadın olmanın getirdiği zorluklarla hem de engelli kimlikleriyle karşılaştıkları engellerle mücadele ettiğini ifade etti ve bu sorunun özellikle engelli kadınlar için daha da büyük bir meydan okuma olduğunu vurguladı. Dernek, istihdamla ilgili olarak şu tespitte bulundu: "Kadın engelliler, işe yerleştirilen her 5 erkeğe karşın sadece bir kadın engelli olarak istihdam ediliyorlar. Bu durum, engelli kadınların istihdam edilmesinin ne kadar zor olduğunu gösteriyor."
Engelliler için eşit istihdam fırsatlarına ihtiyaç var: Van'da bir realite
Van merkezde engellilerin iş bulma şanslarının yüksek olduğunu söylemek mümkün, ancak ilçelerde durum çok farklı. İşitme engeli veya zihinsel engeli olanlar, maalesef işverenler tarafından sıklıkla göz ardı ediliyor. İşte bu sorunların üstesinden gelmek için daha fazla çaba sarf etmemiz gerektiğini söyleyen İşaret Dili Tercümanı İnan Bozkayar, Van’da engellilerin istihdam sürecinde yaşanan zorlukları ve çözüm önerilerini değerlendirdi.
Bozkayar’a göre Van merkez, engelli bireyler için iş bulma konusunda olumlu adımlar atmış gibi görünse de ilçelerde yaşanan eşitsizlik dikkat çekici. Bozkayar bu eşitsizliği “İlçelerde genellikle fiziksel engel durumu olan bireylere iş verilirken, işitme engelli veya zihinsel engeli olanlara daha az fırsat sunuluyor. Bu sorunun temel nedenlerinden biri ise eğitim eksikliği. Örneğin, Erciş gibi ilçelerde, işitme engeli olan bireyler için lise düzeyinde eğitim alma fırsatları oldukça sınırlı. İşitme engelli bireylerin sayısı az olduğu için merkezi eğitim almaya gelenler şanslı kabul edilebilirken, genel olarak işitme engellilerin eğitim düzeyi düşük kalıyor. Öncelikle, engel gruplarının eğitim ihtiyaçlarına daha fazla destek sağlanması gerekiyor.” diyerek açıkladı.
Kırsal kesimdeki engelli bireylerin bilgi eksikliği ve önyargılarla mücadelesi
Engellilerde, toplumsal sterotipler nedeniyle sıklıkla yanlış algılarla karşılaşma sorunu yaşıyorlar. İnan Bozkayar bu durumu "Tüm engel grupları içinde hizmetlere ulaşmakta zorlananlar özellikle kırsal kesimde yaşayanlar oluyor. Ne yazık ki, kırsal kesimde engel durumu olan insanlara sıklıkla yanlış bir şekilde 'deli' etiketi yapıştırılıyor. Her ilçe ve köyde benzer örnekler görmek mümkün. Bu durum, bilgi eksikliği ve önyargıların ürünüdür." şeklinde ifade etti.
Özel sektörde işitme engelliler için iş bulma zorluğu: İletişim engeli
Engelli bireyler için iş bulma süreci özel sektörde oldukça zorlu hale geliyor. Bozkayar, Van’daki durumu şöyle özetledi: “Özellikle işitme engelli bireyler için bu zorluk daha da artıyor. Kamu sektöründe, belediyeler, kaymakamlıklar, valilikler ve hastaneler gibi devlet kurumlarında engelli çalışma koşulları daha elverişli olsa da, özel sektörde engelli istihdamının yetersizliği büyük bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Devlet kurumlarında, merkezi ilçelerde işitme engelliler için danışmanlar bulunsa da, küçük ilçelerde bu hizmetlere erişim maalesef sınırlıdır. Özel sektörde iş bulma imkânı ise işitme engelliler için çok daha zor bir süreci içeriyor. Bu sektörde çalışan diğer kişilerin işaret dili bilmesi gerektiğinden, işitme engelli bireyler için iletişim büyük bir engel teşkil ediyor.”
Engellilerin sosyal hayata katılımı şart
“Engelli bireyler, iş hayatında önyargılar ve ayrımcı tutumlarla karşı karşıya kalıyorlar. Bu nedenle sosyal hayata daha fazla dahil olmaları ve toplumun bir parçası olarak kabul edilmeleri gerekiyor.” diyen Bozkayar, engelli bireylerin toplumsal hayata daha fazla dahil olmaları ve halkla daha iyi iletişim kurmalarının, ön yargıların azalmasına katkı sağlayacağını vurguluyor. Bu nedenle, toplumun her kesiminin bu süreçte rol alması gerektiğini belirtti.
Bu içerik Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Gazeteciler Cemiyeti’nin “Basın Evi Destek Aracı (BEDA)” programı kapsamında hazırlanmıştır.
