İlgi çeken dizimizin 4. bölümünü yayımlıyoruz. Bu derslerle ilk kez Kürtçe öğrenen Ercişli kardeşlerimizle, hiç bilmediği halde bu dili öğrenmeye karar veren diğer dostlarımıza kolay gelsin diyoruz. Bu dili öğrenmenin ülkemizdeki herkese iyi geleceğine, yurttaşlık bağımızı ve halklar arasındaki dostluğu kuvvetlendireceğine inanıyoruz.
Ez Kurdî Fêr Dibim-4 / Kürtçe Öğreniyorum-4
Bu dersimizde de 3. derste öğrendiğimiz Kürtçedeki şahıs zamirlerinin ilk biçimini alıştırmalarla pekiştirmeyi sürdüreceğiz.
Dersimize küçük bir hatırlatma ile başlayalım. Kürtçe de “bûn-olmak” fiilinin takıları Türkçenin tersine sözcükten ayrı yazılır, ancak okunurken bitişikmiş gibi okunur. Ayrıca Kürtçedeki “bûn” fiilinin takıları hiç değişmez, zira Kürtçede ses uyumu kuralı yoktur.
Mînak (örnek):
Ez ciwan im. Ben gencim.
Tu ciwan î. Sen gençsin.
Ew ciwan e. O gençtir.
Em ciwan in. Biz genciz.
Hûn ciwan in. Siz gençsiniz.
Ew ciwan in. Onlar gençtir.
- im: (bûn / olmak fiilinin sessiz harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan birinci tekil şahıs takısı)
- î: (bûn / olmak fiilinin sessiz harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan ikinci tekil şahıs takısı)
- e: (bûn / olmak fiilinin sessiz harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan üçüncü tekil şahıs takısı)
- in: (bûn / olmak fiilinin sessiz harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan çoğul şahıs takısı)
NOT (Têbinî): Yukarıda verdiğim takılar, sözcükten ayrı yazılır. Ancak okunurken bitişikmiş gibi okunur. ‘Ez ciwan im’ cümlesindeki ‘im’ takısını, okurken ‘ciwanim’ şeklinde, bitişikmiş gibi okuyun.
Pêhînî (alıştırma):
Aşağıdaki sözcükleri “bûn / olmak” fiiline uygun çekin.
tirk, alman, mêr (erkek), jin (kadın).
Ez tirk ...... ..... alman ....... ..... mêr ..... ..................
Tu tirk ...... ..... alman ....... .................. ..................
Ew tirk ...... ..... alman ....... .................. ..................
Em tirk ...... ..... alman ....... .................. ..................
Hûn tirk ...... ..... alman ....... .................. ..................
Ew tirk ...... ..... alman ....... .................. ..................
Şahıs zamirleri ile şimdiye kadar olumlu cümleler kurduk. Kürtçede cümleye olumsuzluk anlamı katan eklerden biri olan ‘ne’ takısını kullanarak cümleyi olumsuz biçimiyle de söyleyebiliriz. (olumsuzluk eki zamanlara ve kiplere göre farklılık gösterebiliyor. Bu durumu gelecek derslerde ayrıca inceleyeceğiz. ‘ne’ takısı, şimdiki ve gelecek zamanda kullanılan olumsuzluk takısıdır.)
Mînak (Örnek):
Ez kumsor im. Ez ne kumsor im.
Tu kumsor î. Tu ne kumsor î.
Ew kumsor e. Ew ne kumsor e.
Em kumsor in. Em ne kumsor in.
Hûn kumsor in. Hûn ne kumsor in.
Ew tev kumsor in. Ew ne kumsor in.
Ez şagirt im. Ez ne şagirt im.
Tu şagirt î. Tu ne şagirt î.
Ew şagirt e. Ew ne şagirt e.
Em şagirt im. Em ne şagirt im.
Hûn şagirt im. Hûn ne şagirt im.
Ew şagirt im. Ew ne şagirt im.
Wateyê Peyvan (Sözcüklerin Anlamları)
kumsor : kırmızı başlık
keç : kız çocuğu
biçûk : küçük
sor : kırmızı
li :
yer bildiren edat
ser : baş
soro : kızarmış, kızarık
leqab : akap
şagirt : öğrenci
Hûn jî peyvan di hevokan de bikarbînin. / Siz de sözcükleri cümlede kullanın.
pênûs : kalem
zanist : bilim insanı
navdar : tanınmış, ünlü
dersdar : ders veren
peyv : sözcük
hevok : cümle
karker : işçi
karanîn : gerçekleştirmek, yerine getirmek.
Ez karker im. Ez zanist im.
Tu karker ..... Tu ...............
Ew .............. Ew ..............
Em .............. Em ..............
Hûn ........... Hûn ...........
Ew .............. Ew ..............
Ez navdar im. Ez dersdar im.
Tu ............... ..... ..............
Ew .............. ....................
..................... ....................
..................... .....................
..................... .....................
Ez ne karker im. Ez ne zanist im.
Tu ... karker ..... Tu ...............
Ew .............. Ew ..............
Em .............. Em ..............
Hûn ........... Hûn ...........
Ew .............. Ew ..............
Ez ne navdar im. Ez ne dersdar im.
Tu ............... ..... ..............
Ew .............. ....................
..................... ....................
..................... .....................
..................... .....................
Birinci grup şahıs zamirleri ile cümle oluştururken yalnızca tek sözcük kullanmak zorunda değiliz. Diğer derslerde ağırlıkla göreceğiz, ama bu dersten itibaren de arzu ederseniz iki üç sözcüğün desteğiyle yeni cümleler kurabilirsiniz. Ancak burada dikkat etmemiz gereken önemli noktalardan biri sözcüklerin eril veya dişil olmasıdır. Kürtçede her sözcüğün bir cinsiyeti vardır. Az sayıda sözcük nötrdür. Eril ve dişillerin aldıkları takılar farklı olduğu için süzcüğün eril veya dişil olduğunu bilmeli ve takıları ona göre kullanmalıyız. (Kürtçede cins edatı eril için ‘ê’, dişil için ise ‘a’ dır. Her iki cinsin çoğulunda ‘ên’ edatı kullanılır. Büküm durumunda ise eril için ‘î’, dişil için ise ‘ê’ takısı kullanılır. Gelecek derslerde bunları inceleyeceğiz. Şimdilik bir ara bilgi olarak bu durum hafızanızda kalsın.)
Ez keçekê kumsor im. Ez ne keçekê kumsor im.
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
Ez kurekî zîrek im. Ez ne kurekî zîrek im.
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
.................................... ....................................
Not: Örnekte de görüldüğü gibi Kürtçede niteleme sıfatları, Türkçeden farklı olarak isimden sonra geliyor.
Keç : Kız çocuğu
Keçek : Bir kız çocuğu (-ek takısı, yek=bir sözcüğünden gelir ve sözcüğe tek
olduğu anlamını katar.)
Kur : Erkek çocuğu
Kurek : Bir erkek çocuğu (-ek takısı, yek=bir sözcüğünden gelir ve sözcüğe tek
olduğu anlamını katar.)
Zîrek : Çalışkan, başarılı
Fehim Işık
Not: Dersler Fehim Işık tarafından derlenmiştir.
