İlgi çeken dizimizin 9. bölümünü yayımlıyoruz. Bu derslerle ilk kez Kürtçe öğrenen Ercişli kardeşlerimizle, hiç bilmediği halde bu dili öğrenmeye karar veren diğer dostlarımıza kolay gelsin diyoruz. Bu dili öğrenmenin ülkemizdeki herkese iyi geleceğine, yurttaşlık bağımızı ve halklar arasındaki dostluğu kuvvetlendireceğine inanıyoruz.
Daçek (Edat):
1- di ... de: (Daha çok Türkçedeki de ve da anlamını verir. Kürtçede ise ağırlıkla ‘bir şeyin içinde anlamında’ kullanılır. di ... de edatı gözle görülmeyen durumlar için kullanılır.)
Örnek (Mînak)
di sandiqê de (sandıkta / sandığın içinde)
di binê kursiyê mezin de (büyük sandalyenin altında)
di erdê de (yerde / yerin içinde anlamında)
2- li: (Kürtçedeki bu edat da, Türkçedeki de ve da edatlarına benzer bir kullanıma sahiptir. Bu kullanım biçimi Kürtçedeki de ... da kullanımından farklı olarak, daha çokm ‘gözle görülür, açıkta’ anlamlarında kullanılır.)
Mînak:
li ber sandiqê (sandığın önünde [bakıldığında gözle görülmesi sözkonusudur.])
li ber kursî (sandalyenin önünde)
li erdê (yerde / yerin üstünde, gözle görülür.)
Bu iki edatın daha iyi anlaşılması için bir örnek daha verelim:
Pirtûk di erdê de ye. (Kitap yerdedir [yere gömülü, yerde saklı anlamında.])
Pirtûk li erdê ye. (Kitap yerdedir. [yerin üstünde, bakıldığında görülür anlamında])
3- ji: den / dan
Mînak:
ji Almanya (Almanya’dan)
ji Serhed (Serhad’tan)
ji Amed (Amed’ten)
4- bi: ile, vasıtasıyla anlamını verir.
Mînak:
Bi balafirê (uçak ile / uçak aracılığıyla / uçak vasıtasıyla)
Bi mamosteyê (öğretmen ile / öğretmen aracılığıyla / öğretmen vasıtasıyla)
Bi çakuçê (çekiç ile / çekiç aracılığıyla / çekiç vasıtasıyla)
5- bi ... re: Burada ‘bi’ edatından farklı olarak kullanma; bir diğer tanımlamayla, ile, aracılığıyla, vasıtasıyla gibi durumlar olmayıp, sadece yanında veya beraber olma durumu vardır.
Mînak:
Bi bavê xwe re. (Babasıyla beraber. / Babasının yanında.)
Bi mamoste re. (Öğretmenle beraber. / Öğretmenin yanında.)
6- bê: Sözcüğe -siz, -sız, -meden, -meksizin anlamlarını katar.
Mînak:
Bê mal (evsiz)
Bê çûyîn (gitmeden)
Yukarıda verilen edatlar, Kürtçede sıklıkla kullanılan edatlardır. Bu edatlar ‘bi’, ‘bê’, ‘di’, ‘ji’, ‘li’ biçiminde ön edat olarak kullanılabilecekleri gibi ‘re’, ‘de’ gibi son edatlarla beraber, ya da ‘ber [yanında], ‘bin [alt]’, ‘ser [üst]’, ‘kêlek [yan]’, ‘jor [yukarı]’, ‘jêr [aşağı] gibi adlarla birlikte de kullanılırlar.
Mînak:
Mase li ber dîwêr e. (Mase duvarın yanındadır.)
Çente li bin masê ye. (Çanta masanın altındadır.)
Ew bê mal û bê war in. (Onlar evsiz ve yurtsuz kalmışlar.)
Fêkî di dolabê de ye. (Meyveler dolaptadır. [Dolabın içindedir.])
Pêhînî 1 (Alıştırma 1)
........ gundê we çend mal hene?
........ gundê me 25 (bist û pênc) mal hene.
Pêşeng û Evîn ...... ku ne?
Ew ...... der in.
Pirtûk ....... sandiqê ...... ye.
Pirtûk ........ ser sandiqê ye.
Pêhînî 2 (Alıştırma 2)
Mînak
Ev mase ....... darê mazî ye.
Ev mase ji darê mazî ye. (Bu masa meşe ağacından)
Ez ........ gundekî Diyarbekir im
Tu ....... ku yî? (nerelisin)
Ez ......... Dêrsim im.
NOT: Gelecek dersimizde edatları işlemeye devam edeceğiz. Bu arada edatların bükümü ile ilgili özel durumları da [dişil-eril bükümleri] göreceğiz.
Dumahîkyê heye , devamı var.
Fehim Işık
Not. Dersler Fehim Işık tarafından derlenmiştir.
